رهبران شیعه که با زندان و شکنجه دست و پنجه نرم میکردند، امیدوار بودند با به قدرت رسیدن سلمان بن حمد، زندانیان آزاد شده و شیعیان به حقوق برابر در این کشور برسند و قانونی برای منع تبعیض تصویب شود. اما چنین اتفاقی نیفتاد. فعالیت گروه الوفاق، حزب اصلی مخالف در بحرین سال 2016 به اتهام ایجاد نسل جدیدی از مبارزان خشن ممنوع شد؛ درحالیکه میتوان به راحتی دولت را به همین جرم محکوم کرد.
علی السلمان رهبر الوفاق و شماری از اعضای این گروه همچنان پشت میلههای زندان هستند. مقامات و منتقدان دولت هردو پیشبینی میکنند بدون توافق سیاسی با شیعیان، آتش بار دیگر در این کشور پادشاهی فوران خواهد کرد.
اما در این میان کسانی هستند که سناریوی بدتری را پیشبینی میکنند؛ و آن اینکه خشونت از جزیره کوچکی که مساحت آن از 48 کیلومتر طول و 16 کیلومتر عرض تجاوز نمیکند، به منطقه الشرقیه عربستان که تنها 20 کیلومتر با آن فاصله دارد و محل سکونت شیعیان و چاههای نفت عربستان است، گسترش و سرایت یابد.
بهبود روابط سنی و شیعه کار دشواری است؛ حمد بن عیسی پادشاه کشور توسط گروهی تندرو احاطه شده؛ که حکمرانی با مشت آهنین را ترجیح میدهند. یکی از این افراد ناصر، برادر کوچکتر شاهزاده سلمان و مشاور امنیت ملی است که گفته میشود پسر مورد علاقه پادشاه است. همچنین دو پسر عموی برجسته وی؛ یعنی خالد، وزیر دربار و خلیفهی نظامی، معتقد به سختگیری به شیعیان هستند.
همچنین همسایگان بحرین، یعنی سعودی و امارات را نیز نباید فراموش کرد؛ این دو کشور با بحرین به عنوان یک دستنشانده یا نیروی نیابتی رفتار میکنند و در عینحال با هرگونه نشانهای از دموکراسی مخالف هستند؛ درباره کشورهای غربی نیز باید گفت آنها فشار بر بحرین را برای اجرای اصلاحات متوقف کردهاند.
شیعیان بحرین نیز با چند دستگی روبرو هستند؛ چنان که (آیه الله) عیسی قاسم، رهبر معنوی الوفاق چندین سال پیش از لندن به قم، شهر مقدس شیعیان در ایران نقل مکان کرد. ظاهرا او مصمم است این گروه را به پنجه ایران تبدیل کند. برخی شیعیان نیز سعی میکنند آلخلیفه را غریبههایی جلوه دهند که چندین قرن پیش از دل شبهجزیره عربستان وارد بحرین شدهاند. برخی دیگر شیعیان اما در تلاش برای برقراری ارتباط با رژیم هستند؛ عبدالله الغریفی روحانی و مرجع شیعه سال گذشته با پادشاه دیدار کرد. اما با شخصیتهایی مانند او، مانند خائن رفتار میشود.
بیتردید شاهزاده سلمان میتواند کارهای بیشتری انجام دهد؛ اما او شیعیان را از مشاغل مهم کنار گذاشته و به نظر میرسد چندان از پارلمان این کشور که سال گذشته به محدودسازی اختیارات او رأی داده بود، خرسند نیست.
چهره اقتصادی کشور تیره و تار است؛ مردم عادی در سالهای گذشته از سیاستهای ریاضتی رنج بردهاند که بیشتر آنها شیعیانی هستند که کمک زیادی از کشورهای حاشیه خلیج فارس دریافت نکردهاند. یک تاجر شیعه در منامه، میگوید، گرسنگی و فرصتهای محدود ممکن است موج دیگری از ناآرامیها را به همراه داشته باشد.
شاهزاده سلمان به دلیل تلاشهایش در تهیه واکسن کووید-19 برای همه بحرینیها بدون توجه به طائفه و مذهب آنان، مورد تحسین قرار گرفت. برخی از زندانیان آزاد شدهاند و گفته میشود که مقامات کمتر شکنجه میکنند. اما اطرافیان شاهزاده میگویند او نیاز به تغییر و تحول دارد؛ او زمان زیادی را در کاخ خود میگذراند و ناکامی او در آرام کردن تنش سنی و شیعه، بحرین را در مسیری سخت قرار میدهد.
این تاجر بحرینی میگوید زخمهای دهه گذشته تفرقه مذهبی التیام نیافته و جزیره اکنون در آرامش به سر میبرد، اما ما به آرامش قبل از طوفان عادت کردهایم.