حسن اشرفی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی درباره ابعاد متفاوت نگرانی اردوغان از وقوع درگیری در منطقه شمال دریای سیاه اظهار داشت: «با توجه به روزهای سختی که اقتصاد ترکیه در آن به سر میبرد به نظر میرسد یکی از مهمترین دغدغههای اردوغان وخیم شدن اوضاع اقتصادی این کشور است؛ مسئلهای که میتواند حتی شانس اردوغان برای تمدید دوران ریاست جمهوری در انتخابات 2023 را تهدید کند.»
اشرفی با اشاره به اینکه ترکیه از نظر اقتصادی بسیار به روسیه متکی است، افزود: «میلیونها گردشگر روسی سالانه ارز فراوانی را وارد این کشور میکنند و حدود ۳۰ درصد گردشگرانی که به ترکیه میروند، از دو کشور روسیه و اوکراین هستند.»
این کارشناس به نقل از بوراک پهلوان، رئیس انجمن کارفرمایان ترکیه – اوکراین میگوید: «روسیه و اوکراین کشورهای اثرگذاری در تامین موادغذایی ترکیه هستند، به گونهای که این دو کشور عمده گندم مورد نیاز ترکیه را تامین میکنند. در مجموع سهم این دو کشور در واردات محصول به ترکیه ۴۰ درصد است. از این رو وقوع یک جنگ میتواند از گردشگری تا واردات محصولات غذایی به ترکیه را تحت الشعاع قرار دهد.»
کارشناس مسائل ترکیه ادامه داد: «از طرف دیگر، پیمانکاران ترکیهای سال گذشته قراردادهای بینالمللی به ارزش ۲۹ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار منعقد کردهاند که نیمی از آنها با کشورهای اوکراین و روسیه بوده است.»
همچنین اشرفی با بیان اینکه آنکارا به شدت به گاز طبیعی روسیه متکی است و بروز جنگ در منطقه میتواند زنجیره تامین سوخت ترکیه را مختل کند، توضیح داد: «این احتمال وجود دارد که در صورت جنگ، خط لولههای گاز طبیعی ترکاستریم و بلواستریم، که از منابع درآمدی مهم روسیه هستند مورد حمله قرار گیرند و این اتفاق میتواند به بحران کمبود گاز طبیعی در ترکیه منجر شود. ترکاستریم و بلواستریم دو خط لوله اصلی هستند که گاز طبیعی را مستقیما از طریق دریای سیاه به ترکیه میرسانند.»
وی افزود: «طبق گزارشها روسیه در سال ۲۰۲۰ بزرگترین تامینکننده گاز طبیعی ترکیه بوده و بعد از آن به ترتیب جمهوری آذربایجان و ایران منبع دوم و سوم برای تامین گاز ترکیه بودهاند.»
در ادامه کارشناس مسائل ترکیه با بیان اینکه آنکارا در صنعت دفاعی اوکراین سرمایهگذاری کرده و از سال 2019 پهپادهای بیرقدار TB2 را به این کشور فروخته است، توضیح داد: «کییف در ماههای اخیر برای حمله به نیروهای طرفدار روسیه در دونباس از همین پهپادها استفاده کرده که با انتقاد شدید مسکو مواجه شد و پوتین در تماسی تلفنی به اردوغان گفت که آنکارا در فعالیتهای «تحریک آمیز» و «مخرب» دست داشته است.»
به گفته این کارشناس از آن زمان آنکارا قراردادهایی برای فروش هواپیماهای بدون سرنشین بیشتر به کییف امضا کرده و متعهد به تولید مشترک شده است.
اشرفی درباره تعاملات مسکو و آنکارا ادامه داد: «از سوی دیگر در حوزه امنیتی و نظامی، ترکیه با روسیه در برخی مناطق همکاری و رقابت توامان دارد. در سوریه، ترکیه و روسیه گشتزنیهای نظامی مشترک و توافقهای آتشبس را در یک چارچوب بسیار پیچیده هماهنگ میکنند که در آن نیروهای ایالات متحده، ایران، کردها و دولت سوریه اغلب در مسیرهای مقابل یکدیگر قرار میگیرند. در لیبی، ترکیه از دولت به رسمیت شناخته شده سازمان ملل که در حال جنگ با گروههای مورد حمایت روسیه است، حمایت میکند.»
وی درباره نقشآفرینی اردوغان در بحران بین اوکراین و روسیه گفت: «در رابطه با بحران اخیر میتوان گفت ترکیه نمیخواهد در موقعیتی قرار گیرد که بین روسیه و اوکراین یکی را انتخاب کند؛ زیرا همانطور که اشاره شد ترکیه در دیگر صحنهها به ویژه سوریه با روسیه رابطه دارد؛ جایی که برای کنترل اوضاع و جلوگیری از تشدید بحران در آن به روسیه متکی است.»
این کارشناس افزود: «ترکیه به اوکراین هم نیاز دارد؛ به ویژه در خصوص روابط رو به رشد با تمرکز بر صنایع دفاعی.»
اشرفی با اشاره به اینکه ترکیه تاکنون در مورد اقدامات روسیه در خارج نزدیک خود مسیر میانهای را در پیش گرفته است، توضیح داد: «در جریان مداخله روسیه در سال 2008 در مناطق اوستیای جنوبی و آبخازیای گرجستان، ترکیه برخی محدودیتها (براساس اندازه و تعداد) را برای عبور کشتیهای جنگی ایالات متحده از تنگه بسفر به دریای سیاه اعمال کرد تا امکان مقابله با روسیه کمتر شود. این درحالی بود که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو از برنامههای آموزش و تجهیز نیروهای مسلح گرجستان توسط این پیمان حمایت کرده بود.»
وی ادامه داد: « پس از سال 2014 که روسیه، کریمه را ضمیمه کرد، ترکیه از اجرای تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه خودداری کرد. از آن زمان، ترکیه، همراه با متحدانش در ناتو، از به رسمیت شناختن الحاق کریمه به روسیه خودداری کرده است با این حال هنوز آن تحریمهای یکجانبه را علیه مسکو اجرا نکرده است.»
کارشناس مسائل ترکیه تاکید کرد که در چنین شرایطی اگر جنگی میان روسیه و ناتو آغاز شود، این سیاست متناقض در قبال روسیه باید تغییر کند.
به گفته وی، اگر تنشها جدیتر شود ترکیه نیز تحت فشار قرار خواهد گرفت تا ابتدا خود را با سیاست تحریمها هماهنگ کند و این یک مسئله مهم خواهد بود. دومین مسئله مهم بر سر روابط جاری با اوکراین پاسخ ترکیه به این سوال است که آیا قصد دارد تامین پهپادهای جنگی به اوکراین را ادامه دهد یا خیر؟ هر یک از پاسخهای آری یا خیر به این سوالها ترکیه را در یک اردوگاه قرار خواهد داد و در چنین شرایطی دیگر زمین بیطرفی وجود نخواهد داشت.
