جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده در سفر سطح بالای خود به اسرائیل گفت که ترجیح می دهد نگرانی ها درباره برنامه هسته ایِ رو به پیشرفت ایران را از مسیری دیپلماتیک حل و فصل کند و افزود که آمریکا منتظر ایران است تا به شرایطی که در پیش نویس توافق احیای برجام گنجانده شده، پاسخ دهد اما برای همیشه هم منتظر نخواهد ماند.
برخی دیپلمات های غربی درگیر در گفت وگوهای هسته ای و نیز برخی کارشناسان مسائل ایران، بیش از پیش می بینند که ایران گامی به جلو بر نمی دارد هرچند برخی مقام های ایرانی، هنوز هم حرف های مثبتی درباره چشم انداز گفت وگو بر زبان می آورند.
یک دیپلمات اروپایی درگیر در گفت وگوها روز پنجشنبه گفت: “تبادلات مستمری وجود دارد اما همزمان حرکت چشمگیری از طرف ایران برای رسیدن به توافق نهایی دیده نمی شود.” وی هفته گذشته هم گفته بود: “در این نقطه، متاسفانه هیچ نشانه ای برای خوشبینی واقعی وجود ندارد. نگرانی من این است که وضعیت گفت وگوها در شرایط دشواری افتاده باشد.” از این دیپلمات اروپایی پرسیدم که آیا تحرک ملموسی از طرف ایران هست که در سخنان وزیر امور خارجه ایران در ایتالیا بازتاب یافته باشد یا حرف های او صرفا لفاظی است؟ وی پاسخ داد: لفاظی!
علی واعظ، کارشناس مسائل ایران که او هم به روند گفت وگوها نزدیک است، همین احساس فزاینده بدبینی را بیان کرد که در ایران اراده لازم برای حرکت به جلو وجود ندارد. واعظ گفت: “بگذارید با شما بسیار رو راست باشم، من دارم به این برداشت می رسم که دیگر امکان دستیابی به توافق وجود ندارد، دلیل روشن آن هم این است که دو ریسک عمده برای ایرانی ها وجود دارد که به باور من هیچ توافقی نمی تواند آنها را برطرف کند.” واعظ گفت: “یکی اینکه اگر به واقع خروج دونالد ترامپ از توافق، در سال 2025 تکرار شود، تندروهای ایرانی که اکنون کنترل کامل کشور را در دست دارند، نمی توانند هیچ کس دیگری را سرزنش کنند. دوم اینکه هیچ کس در درون دستگاه حاکمیتی ایران نیست که بخواهد آن ریسک و مسئولیت را بپذیرد. همچنین یک ریسک اقتصادی هم وجود دارد چرا که به باور ایرانی ها، هر بار که تحریم ها باز می گردد، پسرفت اقتصادی آن، بیشتر آسیب رسان می شود.”
یک دیپلمات ارشد آمریکایی هم گوشزد کرد که بایدن دوباره بر حمایت محکم خود از احیای برجام و دیپلماسی با ایران تاکید کرد آن هم در حضور رهبران اسرائیل که مخالفت خود با این موضع را اعلام کرده اند. این دیپلمات ارشد آمریکایی گفت: “هرچند توجه رسانه ها بیشتر به اشاره بایدن در استفاده از زور بود اما دست کم به همان اندازه مهم است که در اسرائیل و در حضور نخست وزیری که آشکارا با برجام مخالف است، رئیس جمهوری آمریکا دوباره بر حمایت محکم خود از دیپلماسی با ایران و بازگشت به برجام تاکید می کند.”
این دیپلمات ارشد آمریکایی افزود: “موضع ما در این زمینه روشن است. آنچه کمتر روشن است اینکه آیا ایران تصمیم گرفته که آماده یک بازگشت دوجانبه به پایبندی با شرایطی که اتحادیه اروپا (و نه آمریکا) پیشنهاد داده است، باشد یا نه.”
محمود سریع القلم، استاد علوم سیاسی می گوید که طرح درخواست های اضافی رهبران ایران برای احیای برجام، یک تاکتیک تاخیر است. چرا باید ایران درخواست های غیرعملی را در گفت وگوها مطرح کند؟ محتملترین دلیل این است که آنها سیاست تاخیر عمدی را دنبال می کنند.
رایان کاستللو از شورای ملی ایران و آمریکا، بر این باور است که طرح این گونه درخواست ها توسط ایران در گفت وگوهای دوحه، بازتاب نگرانی این کشور درباره پذیرش توافق پیش از انتخابات میاندوره ای آمریکاست چرا که هراس دارد که جمهوریخواهان در کنگره، اکثریت را بدست آورند و توافق را ناکار کنند.
