با وجود آن‌که مذاکرات بر سر احیای برجام به شکل قابل توجهی بیش از حد معمول به درازا کشیده، علی‌رغم بن بست در مذاکرات، طرفین گفت‌وگوها هم چنان اصرار به حضور در میز مذاکره دارند. والتر راسل مید، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل با انتشار یادداشتی در روزنامه وال‌استریت ژورنال با عنوان «مرگ تنش‌زای توافق هسته‌ای» تلاش داشته تا انگیزه‌ها، مخاطرات و محدویت‌های دولت بایدن در ادامه مذاکرات بر سر احیای برجام را بررسی کند.
گربه شرودینگر دیپلماسی آمریکایی
مهم نیست که اسمش را چه می‌گذارید، برنامه جامع اقدام مشترک یا توافق هسته‌ای کوتاه مدت با ایران، در هر صورت مایه دردسر آمریکا شده است. از زمانی که دونالد ترامپ آمریکا را از توافق باراک اوباما با تهران خارج کرد و به معافیت تحریم‌های مالی ایران پایان داد، این توافق به گربه شرودینگر دیپلماسی آمریکا مبدل شد که نه فایده ای دارد و نه زنده است، ولی بلاتکلیف است [گربه شرودینگر که برگرفته از مفهومی در فیزیک کوانتمی است، کنایه از آن دارد که به خلاف تصورات مرسوم، وضعیت‌ها می‌توانند متفاوت از انتظارات و پیش‌بینی‌های ساده تحقق پیدا کنند].
با این حال، این روزها با نزدیک شدن ایران به آستانه هسته ای طنین آهنگ مرگ این توافق بیش از همیشه به گوش می‌رسد و البته نادیده گرفته می‌شود.
زنده کردن یک جسد مرده؟
در ماه دسامبر، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه به خبرنگاران گفت که ما اجازه نخواهیم داد که ایران با مذاکرات وقت کشی کند و در عین حال برنامه خود را پیش ببرد. با این حال از آن زمان ایران دست از فعالیت‌های خود دست نکشیده و برنامه هسته‌ای خود را پیش می برد. هفته گذشته، رئیس دستگاه اطلاعات بریتانیا (ام‌آس6) به خبرنگاران گفت ایران مصمم توافق مورد نظر آمریکا برای احیای برجام را رد کند و در عین حال به مذاکره ادامه دهد. هفته گذشته، رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم اعلام کرد که برنامه هسته‌ای ایران «به جلو پیش می‌رود».
احتمالاً حتی خوشبین‌ترین افراد در واشنگتن نیز امید خود را از دست داده‌اند. کما این‌که رابرت مالی، سرپرست تیم مذاکره‌کننده دولت بایدن گفته: «شما نمی توانید یک جسد مرده را زنده کنید».
هراس از اعلام شکست مذاکرات و مهم‌ترین دغدغه بایدن در منطقه
یکی از مهم‌تریم دلایلی که دولت بایدن به خود اجازه می‌دهد که گفتگوهای تا این حد طولانی را ادامه دهد، هراس از انتقادات کوبنده نسبت به پذیرش شکست مذاکرات است. اعلام خاتمه مذاکرات بدون رسیدن به یک توافق قطعی با ایران دولت بایدن را تحت فشار قرار می دهد تا بین پذیرش ایران هسته‌ای و آغاز یک کارزار جدید مستعد ارتقا یافتن تا حد یک درگیری تازه در خاورمیانه، تصمیم بگیرد. هر دو گزینه‌های پرهزینه با نتایج غیرقابل پیش‌بینی است. اجتناب از این انتخاب ناگوار، مهم‌ترین دغدغه دولت بایدن در منطقه است.
تعهد به محوری ضدآمریکایی
در این وضعیت، شرایط هم به نفع بایدن پیش نمی‌رود. مذاکرات با ایران به این دلیل به بن بست کشیده شده که جایگاه آمریکا در سرتاسر جهان بسیار متزلزل شده و در حال حاضر فروپاشی قریب الوقوع توافق به عنوان بخشی از فاجعه جهانی انرژی آمریکا محسوب می‌شود. در شرایطی که موشک‌های روسی بر اودسا می‌بارند و چین تهدید می‌کند در صورتی که نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان برود، واکنش سختی را نشان می‌دهد، دولت در حال حاضر با سناریوی جهانی بسیار سخت‌تر از چیزی که پیش‌بینی می‌کرد -یا آماده آن بود- دست‌وپنجه نرم می‌کرد.
به نظر می رسد شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین، مسائل درازمدتشان هر چه که باشد –از جمله دغدغه ایران هسته‌ای- به جای این که تسهیل‌گر حل‌وفصل بحرانی باشند که استرس رئیس‌جمهور تحت محاصره آمریکا را کاهش می‌دهد، ترجیح می‌دهند که در تحکیم تعهد ایران به ائتلاف ضدآمریکایی بسیار جدی‌تر باشند.
محاصره ژئوپلتیکی واشنگتن
طرف آمریکایی باید معضل هسته‌ای ایران را در چارچوبی جهانی ببینند. دست‌وپنجه نرم کردن با تهران به طور خاص برای روسیه و چین مفید است. رقبای واشنگتن امیدوارند که بحران‌های ژئوپلیتیکی هم‌زمان در اروپا، خاورمیانه و شرق آسیا، آمریکای مات و خسته را تحت تأثیر قرار دهد. همان‌طور که مجازات‌های مالی این بحران‌ها از طریق اقتصاد ایالات متحده و جهان گسترش می‌یابد، دولت های تجدیدنظرطلب امیدوارند که با گسترش تهدیدها همبستگی داخلی آمریکا و اتحادهای‌ش در خارج از کشور تضعیف شود.. برای جلوگیری از چنین وضعیتی، تیم بایدن می‌خواهد راه بازدارندگی و هشدار به دشمنانی را احیا کند.
بایدن بارها اعلام کرده است که مخالف ایران هسته‌ای است. اگر دولت او موفق به تعهد خود نشود، نتیجه آن می‌تواند برای منافع انرژی آمریکا در خاورمیانه و جهان وسیع و شاید غیرقابل برگشت باشد. اگر آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند و خود را در باتلاق دیگری در خاورمیانه بیاندازد، نتایج آن در داخل کشور و خارج از آن ممکن است وخیم باشد. چین و روسیه از مشغله‌های آمریکا در خاورمیانه برای ایجاد دردسر در جاهای دیگر سود می برند و افکار عمومی ایالات متحده می‌تواند بیش‌تر قطبی شود.
تعداد کمی از روسای جمهور در آمریکا در چنین مخمصه‌ای گیر افتاده‌اند. این‌که دولت بایدن تصمیم‌گیری در مورد مذاکرات تا این حد را به تعویق انداخت، قابل درک است، اما به دلیل تشدید بوی لاشه گربه مرده، بایدن روز واقعه نزدیک‌تر می‌شود.
