رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز پنجشنبه در نخستین سفر خود به عربستان پس از قتل جمال خاشقجی، فعال مخالف سعودی در استانبول در سال 2018 وارد جده شد. قریب چهار سال بود پرونده خاشقجی بر روابط میان دو کشور سایه افکنده و باعث شکاف در روابط دو قدرت منطقه‌ای شده بود.
هواپیمای اردوغان در شهر جده به زمین نشست و در فرودگاه مورد استقبال خالد الفیصل، امیر منطقه مکه قرار گرفت و سپس به دیدار سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان و پسرش، محمد بن سلمان رفت. رئیس‌جمهور ترکیه پیش از سفر به عربستان در فرودگاه آتاتورک استانبول گفت، سفرش به عربستان نشان‌دهنده اراده مشترک برای آغاز مرحله جدیدی از همکاری میان دو کشور برادر است.
اردوغان چندی پیش با مختومه اعلام کردن پرونده قتل خاشقجی و سرپوش گذاشتن بر اسنادی که دال بر لزوم پیگیری پرونده و احتمال مجازات ولیعهد عربستان است، به حدود چهار سال تنش در روابط ریاض و آنکارا پایان داد، به همین دلیل گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد توقف روند قضائی پیگیری قتل خاشقجی، عامل اصلی سفر اردوغان به ریاض بوده است.
البته تا قبل از این در لابه‌لای گزارش‌های رسانه‌ها، اردوغان قاطعانه اعلام کرده بود همه بانیان قتل خاشقجی در استانبول باید محاکمه شوند. اما با تصمیم غیرمنتظره اش، حکم به تبرئه ولیعهد سعودی داد و برای بار دیگر نشان داد پاشنه سیاست اردوغان بر همان دری می چرخد که منافعش باشد. اینبار ولیعهد عربستان همان فردی بود تا به همه ثابت کند هر سیاستمداری یک قیمتی دارد وقتی اردوغان به پول عربستان محتاج باشد چرخش های سیاسی اردوغان دور از انتظار نیست.
در این میان و با توجه به اقتصاد ورشکسته ترکیه و فشار شدید اقتصادی در این کشور، رئیس‌جمهور ترکیه ترجیح داد به جای خرید شهرت با محاکمه ولیعهد سعودی، به سیاق سابق که در برابر ناملایمات چرخش سیاسی نشان می‌داد، تغییر موضع دهد و پرونده قطور این جنایت را در کارتنی به ریاض بفرستند و تقدیم پادشاه سعودی کند.
تلاش اردوغان برای بهره‌کشی از گاو شیرده سعودی
ناظران اقتصادی بر این باورند عوامل متعدد اقتصادی همچون افزایش تورم و نرخ دلار، کاهش ذخایر ارزی بانک مرکزی ترکیه و تحولات بین المللی مانند حمله روسیه به اوکراین که باعث افزایش قیمت انرژی شد، موجب شده اردوغان راه برقراری روابط با دیگر طرفهای منطقه‌ای ازجمله رژیم صهیونیستی را در پیش بگیرد. برقراری روابط آنکارا با مصر، امارات و عربستان را نیز باید از این زاویه تحلیل و ارزیابی کرد.
پس از حمله روسیه به اوکراین، آنکارا ناچار شد برای ترمیم اقتصاد ورشکسته اش به بسیاری از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس نزدیک شود. در این راستا پس از سرمایه‌گذاری‌های هنگفت قطر، امارات، کویت و بحرین انتظار می‌رود با امضای پادشاه سعودی چندین شرکت بزرگ این کشور نیز در ترکیه سرمایه‌گذاری کنند.
علاوه بر این، در سفر اردوغان به عربستان انتظار می‌رود تحریم کالاهای ترکیه از سوی ریاض که از تبعات دنبال کردن پرونده قتل خاشقجی به‌وسیله آنکارا بود، لغو و به رئیس‌جمهور ترکیه تحفه داده شود. رئیس انجمن صادرکنندگان مواد شیمیایی و فرآورده های استانبول در این زمینه در گفت‌وگو با روزنامه حریت چاپ ترکیه گفته بود، اگر موانع تجاری عربستان رفع شود، در آینده می‌توان شاهد صادرات کالاهای کشور بود و این مسئله بر بازار تأثیر مثبت خواهد داشت.
بی‌تردید رفع موانع صادرات کالاهای ترکیه به عربستان خبر خوبی است که اردوغان پس از بازگشت به ترکیه می‌تواند به بازرگانان کشورش بدهد. اتفاق مثبتی که سهم زیادی در صادرات به‌ویژه در زمینه تولید سجاده و عرضه به سعودی‌ها خواهد داشت.
در حوزه گردشگری و توریسم نیز خطوط هوایی عربستان که در دوران شیوع کرونا خسارت دیده بودند، چشم انتظار ازسرگیری پروازها به مقصد شهرهای توریستی ترکیه است. در این راستا مقدمات عملیات پروازهای گسترده به مقصد فرودگاه استانبول آغاز شده است و از چندی پیش تروریست‌های سعودی در قالب کاروان‌هایی به ترکیه رفته‌اند.
نباید از نظر دور داشت آنکارا و ریاض دو رقیب سنتی در پرونده‌های مختلف منطقه‌ای هستند، هرچند سیاست‌های متفاوت و بعضاً خلاف جهتی را پیموده اند. اینک ترکیه است که جهت کسب منفعت اقتصادی به‌دنبال دوشیدن و بهره‌کشی از گاو شیرده سعودی‌هاست.
آنچه این روزها برای آنکارا و اردوغان مهم است، نه پیگیری پرونده قتل خاشقجی (نسبت به عربستان) و نه موضوع جنایت علیه فلسطینیان (نسبت به اسرائیل) است، بلکه آنکارا در رؤیای کسب منابع اقتصادی کلان، جذب سرمایه‌گذاران سعودی و صادرات کالا به عربستان است؛ حتی اگر به قیمت سرپوش گذاشتن بر جنایت سعودی‌ها یا صهیونیست‌ها باشد.
