جریان های شیعه در بحرین

از جمله احزاب و جریانهای مهم شیعه در بحرین می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

حزب الوفاق الوطنی الاسلامی:
این تشکل که بزرگترین حزب سیاسی بحرین و برجسته ترین تشکل شیعیان بحرینی می‌باشد، در سال 2001 توسط برخی از فعالان سیاسی و روحانیون شیعه بحرینی تاسیس شد. افرادی نظیر شیخ علی سلمان، عبدالامیر الجمری، عبدالوهاب حسین و حسن المشیمع از جمله پایه گذاران جمعیت الوفاق هستند.دبیر کل این جمعیت شیخ علی سلمان است. جمعیت الوفاق، علاوه بر موفقیت چشمگیر در انتخابات پارلمانی سال 2006 ، در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۰ توانست تمام ۱۸ کرسی مجلس بحرین را که به شیعیان اختصاص داده شده بود را بدست بیاورد. ( کاظمی دینان، سید مرتضی، ایران و بازیگران سیاسی غیردولتی خاورمیانه ، نشر انتخاب، 1396 : 73 ) این گروه با هدف عدم وابستگی به حکومت و یا کشورهای دیگر، قانونی درونی را تصویب کرد که بر مبنای آن، کلیه اعضای این حزب که به پارلمان بحرین راه می یابند، می بایست 20 درصد از حقوق دریافتی خود را به حزب اختصاص دهند. در جریان تحولات عربی، جمعیت الوفاق در اعتراض به خشونت آل خلیفه علیه معترضان بحرینی، انتخابات پارلمانی میاندوره ای مجلس را در 24 سپتامبر 2011 تحریم کرد. در 18 فوریه 2012 نیز 18 نماینده عضو الوفاق در اعتراض به کشته شدن دو معترض بدست پلیس بحرین، استعفا کردند که بدینوسیله، پارلمان مشروعیت خود را از دست داد.

در حال حاضر حزب الوفاق، توسط وزارت دادگستری بحرین منحل اعلام شده و دفاتر آن تعطیل و اموال آن نیز مصادره شده است. این اقدام می تواند به تعمیق شکاف بین حاکمیت و اکثریت مردم بحرین و نهایتا از دست دادن ثبات و مشروعیت سیاسی حکومت بحرین منجر شود.

· جمعیته التوعیه:

شاخه‌ای از حزب‌الدعوه عراق است و شیخ عیسی قاسم، شیخ سلیمان مدنی و شیخ عبدالامیر الجمری از بنیانگذاران آن بودند. در حال حاضر این جمعیت با نظارت علمای برجسته بحرین اداره می‌شود اما مدیر فعلی آن ، شیخ باقر الحواج است. این جمعیت بیشتر به فعالیتهای فرهنگی می‌پردازد.( کاظمی دینان، سید مرتضی ، علل خیزش شیعیان حاشیه جنوبی خلیج فارس ، شیعه شناسی قم ، 1388 : 200) این جمعیت نیز از حدود یکسال اخیر، از سوی دادستانی بحرین، منحل اعلام شده است!

· مجلس اسلامی علمای بحرین :

شیعیان بحرین، به سبک مجلس اعلای اسلامی شیعیان در عراق و لبنان، یک مجلس تحت عنوان مجلس الاسلامی العلمایی دارند که سید مجید مشعل رئیس آن است. در این تشکّل حدود هفتاد نفر از علمای شیعه حضور دارند. افرادی همچون ، شیخ باقر الحواج، شیخ علی سلمان و شیخ عادل الشعله از اعضای شاخص آن هستند. این مجلس، در بهمن ۱۳۹۲ ، از سوی دادگستری بحرین، منحل اعلام شد.

· جمعیه العمل الاسلامی (جریان شیرازی ها):

این حزب، یکی از انشعاب های جبهه اسلامی برای آزادی بحرین[1] است. مرجع مذهبی این حزب آیت الله سید محمد شیرازی از نوادگان میرزای شیرازی بود که در سال 2001 در قم فوت کرد. این حزب در انتخابات سال 2006 پارلمان بحرین حضور پیدا کرد ولی نتوانست هیچ کرسی ای را بدست آورد. رهبر معنوی این حزب، سید هادی مدرسی است .رژیم آل خلیفه در سال ۲۰۱۱ و همزمان با دستگیری رهبران جمعیت عمل اسلامی ( نظیرشیخ علی المحفوظ، شیخ جاسم الدمستانی ،سید مهدی هادی الموسوی) حکم انحلال این جمعیت اسلامی را صادر کرد. شیخ علی محفوظ به 5 سال حبس محکوم شده بود که پس از طی این دوران در زندان های آل خلیفه، در اردیبهشت 1395، آزاد شد.

· جنبش احرار بحرین :

اعضای این جنبش را هم شیعیان و هم سنی ها تشکیل می‌دهند و بر اساس ایدئولوژی اسلامی و شعار “نه غربی نه شرقی” و با تکیه بر استراتژی بسیج افکار عمومی و پرهیز از هرگونه‏ سازش، خواهان برقراری حکومت اسلامی در بحرین هستند.(توسلی، حسین، بررسی انقلاب بحرین با توجه به سه شاخص بیداری اسلامی، خبرگزاری فارس، 24/10/92) “حسین الشهابی” در حال حاضر یکی از رهبران برجسته این جنبش به شمار می‌آید و “جنبش احرار” در اعتراضات اخیر بحرین حضور فعالی داشته است. در 1394 نیز این جنبش در اعتراض به وقوع فاجعه منا در عربستان، بیانیه ای انتقادی علیه حکومت عربستان سعودی صادر کرد. http://dari.irib.ir) ، 9/7/1394)

· جبهه اسلامی برای آزادی بحرین(الجبهه الاسلامیه لتحریر البحرین):

این تشکل ریشه در مبارزات اسلامی دهه 1970 و به ‌ویژه نهاد مذهبی «صندوق الحسین» دارد. در سال 1981 نزدیک به 70 نفر از اعضای این جبهه پس از کسب آموزش‌های نظامی و تخریبی با قصد سرنگونی دولت وارد عمل شدند؛ ولی در این اقدام، ناکام ماندند و همگی به حبس محکوم شدند. از سال 1990 به بعد، این تشکل به تدریج خود را با دیگر مخالفان و جریان اصلی سیاست در این کشور وفق داد و به اهداف و اصول دموکراتیکی گرایش پیدا کرد.(بحرانی،مرتضی ، جنبش های سیاسی – اجتماعی بحرین ، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، 1381: 69-70)

· حزب‌الله بحرین:

وجود گروهی بنام حزب الله بحرین، از جمله ادعاهای تکراری رژیم بحرین است که مطرح می شود و معمولا نیز همراه با این ادعا، وابستگی این گروه به جمهوری اسلامی ایران مطرح می شود.

البته در گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر در سال 1997 آمده است: “هیچ گروه مخالف بحرینی با نام حزب‌الله شناخته نشد. این اصطلاحی است که صرفاً از سوی حکومت برای اشاره به طیف نیروهای شیعه مخالف استفاده می‌شود.”(فولر و فرانکه، شیعیان عرب، مسلمانان فراموش شده، انتشارات موسسه شیعه شناسی ، قم ، 1384: 306)

مهم ترین انتقادات شیعیان بحرینی از حکومت عبارتست از:

عدم تمایل حکومت به شنیدن اعتراضات معترضان یا مذاکره با ایشان بطوریکه بارها اعتراضات شیعیان با سرکوب شدید مواجه شده است.
نبود امکان حضور مؤثر شیعیان در عرصه ارکان حکومتی
دخالت های عربستان سعودی در امور داخلی بحرین و مشارکت با رژیم آل خلیفه برای سرکوب مخالفان و معترضان.
تبعیض نسبت به شیعیان در عرصه هایی نظیر اشتغال و مسئولیتهای اداری و …
تعداد زیاد زندانیان سیاسی شیعه
· آزار و اذیت جوامع شیعی و افراد شیعه توسط عناصر هیات حاکمه

· وجود دادگاههای امنیتی ویژه علیه شیعیان

درباره وضعیت آتی جریان های شیعه بحرینی و آثار و نتایج آن برای کشور بحرین نیز باید گفت که اقدامات سرکوبگرانه رژیم آل خلیفه نظیر خارج کردن احزاب و جریان های مردمی شیعه بویژه جمعیت الوفاق از صحنه سیاسی بحرین و همچنین اصرار بر عملی کردن محاکمه و یا سلب تابعیت آیت الله شیخ عیسی قاسم،رهبر معنوی شیعیان، آنها را در شرایطی بسیار سخت به لحاظ برخورداری از آزادی های اولیه و همچنین شرایط اقتصادی و سیاسی و اجتماعی قرار داده است. تداوم این وضعیت می تواند تبعاتی جدی در پی داشته باشد :

اول، احتمال تغییر جهت کلی جریان های شیعی از مشی دموکراتیک و بر پایی تجمعات اعتراضی به سمت اقدامات زیرزمینی، مخفیانه و حتی مبارزه مسلحانه. در صورت وقوع چنین اتفاقی، رژیم بحرین و معترضان در یک دور باطل افزایش خشونت ها و درگیری ها افتاده و نظام سیاسی کشور بحرین نیز می تواند بسیار شکننده شده و کشور با ناآرامی ها و بی ثباتی های جدی ای مواجه شود.

دوم، افزایش انتقادهای افکار عمومی جهانی و نهادهای بین المللی نظیر دیده بان حقوق بشر و عفو بین الملل از رژیم بحرین بدلیل اقدامات غیر منطقی و برخوردهای خشن با معترضان نظیر سرکوب شدید، بازداشت، شکنجه، صدور احکام قضایی سنگین و زندان های طولانی مدت، ممنوع الخروج کردن رهبران معترضان، ممانعت از ادامه اشتغال (نظیر بیکار کردن تعدادی از پزشکان بحرینی بدلیل مداوای برخی معترضان مجروح)، تلاش برای تغییر بافت جمعیتی با هدف به حاشیه راندن اکثریت شیعه و غیره.

سوم، تعمیق شکاف بین حاکمیت و اکثریت مردم بحرین و نهایتا از دست دادن ثبات و مشروعیت سیاسی. این موضوع می تواند ضمن ایجاد بحران مشارکت و مشروعیت، زمینه های توسعه سیاسی و اقتصادی را در بحرین با چالشی جدی روبرو کند. به عبارت دیگر وقتی اکثریت جمعیت کشور از هیات حاکمه ناراضی باشند و این احساس در آنها شکل بگیرد که حکومت به مطالباتشان توجهی ندارد به سمت دیکتاتوری حرکت می کند، و انگیزه و رغبت چندانی برای مشارکت در امور اجتماعی، سیاسی و فعالیتهای اقتصادی وجود نخواهد داشت. این موضوع، موجبات افول شاخص های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بحرین را فراهم خواهد کرد. (کاظمی دینان، سید مرتضی، “تعلیق فعالیتهای جمعیت الوفاق بحرین و تبعات آن“، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 8 تیر ماه 1395)

چهارم : بسته شدن باب گفتگوهای ملی و انتقادی بین حکومت و معترضین، به نحوی که یک دوره طولانی بی ثباتی و کشاکش در عرصه داخلی این جزیره کوچک حکمفرما شود. امری که در صورت وقوع، می تواند تبعات جبران ناپذیری را در عرصه امنیت، سیاست، اقتصاد و حتی مناسبات اجتماعی داخلی بحرین در پی داشته باشد و جایگاه این کشور را در عرصه منطقه ای و بین المللی نیز هر چه بیشتر تنزل دهد. ( کاظمی دینان، سید مرتضی ، “پیامدهای احتمالی محاکمه رهبر شیعیان در بحرین“، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 26 بهمن ماه 1395)

منبع:https://iiwfs.com