انتخابات ریاست جمهوری آمریکا؛ نگاهی به رویکردهای چینی

مقدمه
مقامات چین نسبت به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رویکردی محافظه‌کارانه دارند و تاکنون موضع رسمی و صریحی دراین‌باره ابراز نداشته‌اند. وزارت امور خارجه چین نیز بر این موضع دیرینه خود که چین هرگز به دنبال دخالت در امور داخلی سایر کشورها نیست، تأکید دارد؛ اما با استناد به برخی دیدگاه‌های جسته و گریخته موجود، می‌توان سه نوع برداشت را در این زمینه بیان داشت. 1) برخی، اقدامات دونالد ترامپ را برعکس تصور عمومی، به سود چین تحلیل می‌کنند و خواهان پیروزی وی هستند. 2) عده‌ای به پیروزی جو بایدن به امید کاهش یافتن فشارها و افزایش همکاری میان چین و آمریکا، چشم دوخته‌اند و 3) برخی نیز بر این باورند که پیروزی هرکدام از آن‌ها، تأثیری بر روند واگرایی روابط آمریکا و چین نخواهد گذاشت و برای چین درهرصورت باخت محسوب می‌شود. یادداشت حاضر به بیان و تحلیل این سه برداشت می‌پردازد.
طرفداران پیروزی ترامپ
اگرچه از زمان روی کار آمدن ترامپ، روابط بین دو کشور به پایین‌ترین سطح در چند دهه گذشته رسیده است. به‌طوری‌که ترامپ درگیر جنگ تجاری با چین شده و پکن را به دلیل حمایت از تایوان و منع فعالیت شرکت‌های چینی در آمریکا ازجمله هواوی و اتهام انتشار ویروس کرونا خشمگین کرده است؛ اما با وجود این، برخی مقامات چینی خواهان پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات مجدد هستند زیرا بر این باورند که وی اتحادهای ایالات‌متحده آمریکا را از بین می‌برد و همین امر مانع اتحاد آن‌ها علیه چین خواهد شد و موقعیت چین را در جهان تقویت می‌کند.
9 مقام سابق و فعلی چین در گفتگو با بلوبرگ اظهار داشته‌اند که اتحاد آمریکا با متحدان سنتی خود برای چین بسیار خطرناک است و با انتخاب شدن جو بایدن شکل‌گیری این اتحاد علیه چین محتمل‌تر خواهد بود. برخی از نشانه‌هایی که در ارتباط با اقدامات تضعیف‌کننده اتحادها توسط دولت ترامپ ذکر می‌شود عبارت است از: برخورد ترامپ با انگلستان و کانادا در ارتباط با عقد قرارداد تکنولوژی جی 5 با هوآوی چین، قطع کردن بودجه سازمان بهداشت جهانی و عدم علاقه به ادامه اتحاد ناتو (ترامپ 10 هزار سرباز آمریکایی را از ایستگاه‌های ناتو در آلمان بیرون کشیده است). زو شیاومینگ مذاکره‌کننده تجاری پیشین و معاون سابق نماینده چین در ژنو دراین‌باره گفته است: «انتخاب بایدن برای چین می‌تواند خطرناک باشد زیرا او با متحدان خود برای هدف قرار دادن چین کار خواهد کرد این در حالی است که ترامپ اتحادهای ایالات‌متحده را تخریب می‌کند» .

استفن اورلینز رئیس کمیته ملی روابط آمریکا و چین می‌گوید: چینی‌ها می‌دانند که بایدن در حوزه‌های امنیتی و تجاری و حتی حقوق بشر چندجانبه گرا خواهد بود. بایدن رویکردی چندجانبه گرایانه با چین خواهد داشت به خاطر همین چینی‌ها نگران ریاست جمهوری بایدن هستند. مینسکین پای نویسنده کتاب «کاپیتالیسم چین» نیز معتقد است بایدن حمایت آمریکا از سازمان‌های چندجانبه گرا ازجمله سازمان جهانی بهداشت را، افزایش خواهد داد و روابط تجاری و ائتلاف‌های نظامی با ناتو را تقویت خواهد کرد که همه این اقدامات، چین را محدود خواهد کرد .
در تأیید اظهارات فوق نیز جو بایدن در ژانویه گذشته، در مورد تمایل خود برای ایجاد ائتلافی از کشورها برای منزوی کردن چین و ترغیب آن به اقدامات بهتر بیان داشت: «هنگامی‌که ما دموکراسی‌ها با هم متحد شویم، قدرت ما بیش از دو برابر می‌شود و چین نمی‌تواند بیش از نیمی از اقتصاد جهانی را نادیده بگیرد». وانگ یویوی ، مدیر انستیتوی امور بین‌الملل در دانشگاه رنمین در پکن، می‌گوید: «بسیاری از مردم عادی چین نیز خواهان پیروزی ترامپ هستند، زیرا آن‌ها فکر می‌کنند ترامپ اتحادهای آمریکا را نابود کرده است بنابراین اگر وی به این کار ادامه دهد، ممکن است فرصت‌هایی برای چین وجود داشته باشد». این دیدگاهی است که توسط هو شیژین ، سردبیر گلوبال تایمز (بلندگوی حزب کمونیست)، نیز تکرار شده است. وی می‌گوید: «من به‌شدت از مردم آمریکا می‌خواهم ترامپ را دوباره انتخاب کنند زیرا تیم او اعضای دیوانه زیادی مانند مایک پمپئو (وزیر امور خارجه) را دارد. آن‌ها به روشی خاص به انسجام چین کمک می‌کنند. این برای ظهور چین بسیار مهم است. من به‌عنوان یک عضو حزب کمونیست چین از آن‌ها تشکر می‌کنم» .
طرفداران پیروزی بایدن
در مقابل طرفداران پیروزی مجدد ترامپ، برخی با انتخاب مجدد وی مخالف هستند. آن‌ها اقدامات ترامپ را کاملاً علیه منافع چین در چند سال گذشته می‌دانند. برخی از این اقدامات عبارت است از: اتهام ترامپ به چین در ارتباط با منشأ اپیدمی ویروس کرونا، تعطیل کردن کنسولگری چین در هوستون، مواضع تند دولت ترامپ در قبال اقدامات چین در هنگ‌کنگ و دریای جنوبی چین . از همین رو آن‌ها خواهان پیروزی بایدن در انتخابات پیش رو هستند. به‌طور مثال برخی از مقامات چین نظیر وانگ هویائو مشاور کابینه چین معتقد است پیروزی جو بایدن هنوز از مزایای خود برخوردار است. وی با اشاره به سازمان تجارت جهانی و پیمان تجاری اقیانوس آرام یا پیمان ترانس-پاسیفیک (یک پیمان سرمایه‌گذاری و مقررات گذاری بین 12 کشور حاشیه اقیانوس آرام به‌جز چین است که در 4 فوریه 2016 در آوکلند نیوزیلند بعد از 7 سال مذاکره نهایی شده است) که ترامپ نسبت به هر دو انتقادهای علنی دارد می‌گوید: «بایدن از همکاری در موضوعاتی مانند تغییر اقلیم، اصلاحات در سازمان تجارت جهانی و پیمان تجاری اقیانوس آرام پشتیبانی می‌کند و حوزه‌هایی وجود دارد که می‌توانیم همکاری کنیم». وانگ همچنین اظهار داشته است که ترامپ با تاکتیک‌های تهاجمی‌ای که در جنگ تجاری آمریکا و چین داشته است حسن نیت را از بین برده است و معتقد است ترامپ نه‌تنها به اعتبار ایالات‌متحده بلکه به چهره غرب در چین لطمه زده است .

به نظر می‌رسد شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین نیز، با توجه به تمرکز مفرط ترامپ روی کشورش، ترجیح می‌دهد رئیس‌جمهوری مثل بایدن در آمریکا روی کار بیاید که سیاست «مسامحه» را جایگزین سیاست «مقابله» با پکن سازد. برخی رسانه‌های دولتی چین نیز بایدن را «نرم خوتر» توصیف کرده‌اند که این عامل امکان تعامل با وی را آسان‌تر و زمینه را برای همکاری با مسائل بین‌المللی ازجمله تغییرات آب‌وهوایی و منع گسترش تسلیحات هسته‌ای فراهم می‌کند. بسیاری از چینی‌های نخبه و تحصیل‌کرده نیز – که به‌طورمعمول در غرب تحصیل می‌کنند یا دارای خویشاوندی در غرب هستند- از اختلافات بین دو ابرقدرت ناراضی هستند. آن‌ها امیدوارند که با پیروزی بایدن روابط به حالت عادی بازگردد .
طرفداران سناریوی باخت- باخت
بر خلاف دو نگرش قبل، این درک نیز تا حد زیادی در پکن به وجود آمده که مخالفت با چین از حمایت عمیق دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه در آمریکا برخوردار است. ازنظر چینی‌ها شیوع ویروس کرونا، فقط دیدگاه‌های آمریکایی‌ها نسبت به پکن را سخت کرده است. اگرچه جمهوری‌خواهان به‌طور سنتی بر روابط اقتصادی با چین تأکید داشتند، اما ترامپ تقریباً در همه زمینه‌ها ازجمله ادعاهای سرزمینی چین در دریای جنوبی، تجارت، بهداشت عمومی، حقوق بشر و فناوری، پکن را به چالش کشیده است. دموکرات¬ها نیز تا حد زیادی از این تلاش‌ها حمایت کرده و به تصویب قوانینی برای حمایت از معترضان هنگ‌کنگ و کمک‌های نظامی بیشتر به تایوان کمک کرده‌اند. حتی بایدن که مدت‌ها از استراتژی «تعامل» با چین حمایت می‌کرد، با گرم شدن تنور انتخابات لحن سخت‌تری نسبت به چین اتخاذ کرده است. به‌طور مثال در ماه‌های اخیر، وی رئیس‌جمهور چین، شی جین پینگ را «اوباش» توصیف کرده، و شجاعت خارق‌العاده معترضین به دموکراسی در هنگ‌کنگ را ستوده و یا چین را به اقدامات ضد تجاری متهم کرده است. وی همچنین زندانی ساختن دسته‌جمعی مسلمانان اویغور در منطقه غربی سین کیانگ را غیرمنطقی عنوان کرده است .

بنابراین طرفداران این نگرش معتقدند در دوره ریاست جمهوری ترامپ، فاصله گرفتن از جهانی‌شدن به یک‌روند در آمریکا تبدیل‌شده است و این مسئله‌ای است که حتی بعد از انتخابات آمریکا تغییر نخواهد کرد. در همین زمینه نشریه گلوبال تایمز که بلندگوی حزب کمونیست چین است نیز در گزارشی می¬گوید: «تغییر اساسی طرز فکر استراتژیک آمریکا در مورد چین، واقعی است و این واقعیت تا حد زیادی موجب تنظیم مجدد روابط چین و آمریکا شده است». زو شیاومینگ نیز می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم نتیجه انتخابات تغییر اساسی در روابط طرفین ایجاد کند. احساس و باور عمیق در ایالات‌متحده آمریکا این است که چین باید مهار شود. خواه ترامپ پیروز شود خواه جو بایدن، اوضاع بدتر خواهد شد» .
ارزیابی
در خصوص نوع نگاه چینی به انتخابات آمریکا صرفاً یک دیدگاه مجزا وجود ندارد. با وجود این، به نظر می¬رسد با توجه به تحولات ساختاری در نظام بین¬الملل و تغییرات در روابط دوجانبه، به نظر می¬رسد این دیدگاه که فارغ از اینکه چه کسی رئیس جمهور آمریکا شود فشار این کشور بر چین ادامه پیدا می¬کند امری پذیرفته شده است. بگونه¬ای که در آمریکا تجدیدنظر در روابط با چین به یک ضرورت تبدیل‌شده است به‌طوری‌که این امر موجب ایجاد ائتلاف نادری میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان و حتی مردم آمریکا شده است. ائتلاف و اجماعی که تقریباً در زمینه¬های اندکی میان این دو حزب به وجود می‌آید. به‌طور مثال نظرسنجی «مرکز تحقیقاتی پیو» در ماه مارس 2019 نشان داد که 66 درصد از آمریکایی‌ها نگاهی بدبینانه‌ و منفی نسبت به چین دارند و این درصد از زمان روی کار آمدن ترامپ 20 درصد افزایش را نشان می‌دهد. با وجود این، اختلاف نظرهایی در خصوص مناسب بودن بایدن و ترامپ وجود دارد. افراد موافق با پیروزی ترامپ در انتخابات 2020 مهمترین دلیل خود را این امر بیان می¬کنند که آمریکا در لوای رهبری ترامپ نمی-تواند از طریق همکاری با متحدان به ایجاد اجماع علیه پکن دست بزند.
سیاست¬های قاطعانه چین، اختلافات بر سر تکنولوژی¬های نوین، تنش¬های تجاری و نگرانی نسبت به تنزل موقعیت رهبری جهانی آمریکا از جمله موضوعاتی هستند که چه یک فرد دموکرات و چه جمهوری خواه در انتخابات پیروز شود باید با آنها مواجه شود و به نظر می¬رسید چین در هر دو صورت در سیاست خارجی آمریکا در نقطه محوری قرار گیرد.