فلسطین در مسیر برگزاری انتخابات

 در این بین صائب عریقات دبیرکمیته اجرایی سازمان آزادی بخش فلسطین ضمن انتقاد از اقدام اخیر دو دولت عربی خلیج فارس در اعلان عادی سازی روابط خود با تل آویو و تلاش های دونالد ترامپ به منظور پیشبرد طرح معامله قرن مدعی شد طرح کوشنر مبتنی بر صلح نیست، بلکه به مثابه مشروعیت بخشی به شهرک سازی های غیرقانونی، فرایند الحاق و تثبیت آپارتاید است.

رویکرد سلبی دولت ترامپ در قبال تشکیلات خودگردان که با  اقداماتی همچون قطع کمک های واشنگتن به نهاد آنروا و پیشبرد معامله قرن و طرح الحاق در بدترین وضعیت خود به سر می برد، این هفته با ورود مسئولان این کشور به پرونده انتخابات فلسطین و اظهارات دیوید فریدمن سفیر این کشور در سرزمین های اشغالی مبنی برضرورت دخالت ایالات متحده در انتخابات آتی فلسطین و حمایت از محمد دحلان به عنوان گزینه مطلوب برای جانشینی ابومازن بار دیگر شعله ور شد. این مواضع با استقبال مقامات اماراتی نیز همراه شد.

                                                                             صائب عریقات

اظهارات فریدمن و حمایت امارات از این سخنان بلافاصله با پاسخ منیر الجاغوب رئیس دفتر اطلاع رسانی کمیساریای سازماندهی و بسیج فتح همراه شد. الجاغوب ضمن محکوم کردن مواضع فریدمن اعلان داشت: «امارات بعد از عادی سازی روابطش با دولت اشغالگر اسرائیل با وساطت ترامپ می بایست دخالت در امور فلسطینی ها را متوقف سازد. فتح از هنگام آغاز فعالیت های خویش سیستم انتخاباتی مبتنی بر نامزدی افراد را داشته و از همین رو هیچ ضرورتی برای حمایت آمریکا از مردم و رهبری فلسطین وجود ندارد. وی در ادامه با اشاره به نشست دبیران کل 16 گروه فلسطینی در اوایل ماه جاری میلادی مدعی شد این دیدار رهبران گروه های فلسطینی زمینه آزردگی خاطر مقامات آمریکایی را فراهم آورده است.

اما اظهارات مقامات آمریکایی بلافاصله با پاسخ محمد دحلان نیز همراه شد. دحلان که مدتهاست به همراه خانواده اش در امارات سکونت دارد در واکنش به اظهارات فریدمن که خواهان جایگزینی وی به جای محمود عباس شده بود گفت: «فلسطین به یک رهبر منتخب و برگزیده ملت فلسطین نیاز دارد. کسی که توسط مردم انتخاب نشود نخواهد توانست از استقلال ملت فلسطین حراست نماید.»

اما در فاصله 2 ماه تا برگزاری انتخابات ریاست تشکیلات خودگردان در فلسطین، رقابت میان گروه های مختلف فلسطینی در کرانه باختری و نوار غزه به منظور کسب کرسی جانشینی محمود عباس در حال افزایش است و هر یک از دو جناح اصلی رقیب یعنی فتح و حماس می کوشند تا در آینده ای نزدیک کرسی ریاست تشکیلات خودگردان را از آن خود سازند.

الف) فتح و انتخابات ریاست تشکیلات خودگردان

همزمان با نزدیک شدن به انتخابات ریاست فلسطین رقابت ها در درون جریان فتح نیز بالا گرفته است. نکته حائز اهمیت شکل گیری قطب بندی های جدید در این تشکل است که امکان پیش بینی نامزد  آتی این سازمان را دشوار می سازد. از یک سو برخی نیروهای همسو با مروان برغوثی که در بازداشت نیروهای اشغالگر به سر می برد از هم اکنون بر ضرورت حمایت از نامزدی وی در انتخابات آتی سخن به میان می آورند. علاوه بر برغوثی از افرادی چون جبریل رجوب، ماجد فرج و محمود العالول به عنوان دیگر نامزدهای احتمالی فتح در انتخابات آتی ریاست تشکیلات خودگردان نام برده می شود که در عین حال نام های قابل اعتنایی برای پیروزی در انتخابات پیش رو به شمار نمی روند. در کنار چهره های فوق برخی از منابع خبری از احتمال نامزدی سلام فیاض نخست وزیر اسبق تشکیلات خودگردان برای اعلان نامزدی در انتخابات خبر می دهند. از نگاه برخی از گروه های حاضر در تشکیلات فتح، فیاض علاوه بر پاکدستی از ظرفیت لازم به منظور ایجاد تحول در روابط تشکیلات خودگردان با ایالات متحده و رژیم صهیونیستی برخوردار است. این گروه امیدوارند تا سلام فیاض بتواند به جهت مناسبات نزدیکش با افرادی چون استنلی فیشر رئیس بانک مرکزی اسرائیل از میزان فشار اقتصادی وارده بر این سازمان که در سایه قطع کمک های مالی ایالات متحده و پیامدهای اقتصادی کرونا بر کرانه باختری تحمیل شده بکاهد. این مساله از آن رو حائز اهمیت است که فیاض اخیرا گام هایی را با هدف تاسیس نهادی با عنوان آتیه دولت فلسطین آغاز کرده است.

                                سلام فیاض نخست وزیر اسبق تشکیلا خودگردان در کنار یووال اشتاینتز

با این حال به نظر می رسد محمد دحلان نامزد تحت حمایت ابوظبی همچنان شناخته شده ترین فرد به منظور تکیه بر کرسی ابومازن محسوب می شود. به رغم انزوای اخیر دحلان از دایره تحولات درون فلسطینی، نقش پررنگ وی در بسیاری از تحولات جاری منطقه ای در قامت یک مهره برجسته امنیتی سبب گردیده تا همچنان نگاه ها به وی به مثابه یکی از مهم ترین گزینه های راهبردی رهبری آتی تشکیلات خودگردان معطوف باشد. انتخاب دحلان بدون تردید می تواند چالش های جدی را پیش روی ادامه حیات و فعالیت جریان های مبارز فلسطینی به ویژه حماس و جهاد اسلامی به عنوان گروه های شناخته شده مخالف روند صلح و همسو با محور مقاومت به رهبری ایران ایجاد نماید.

                                                                          محمد دحلان

هرچند نبایست این نکته را از نظر دور داشت که آغاز روند عادی سازی امارات متحده عربی با رژیم صهیونیستی می تواند تاثیری منفی بر مقبولیت اجتماعی دحلان در نزد جوامع فلسطینی بر جای گذارد اما ناکامی حال حاضر تشکیلات خودگردان در مهار فشارهای اقتصادی، قطع کمک های خارجی و پیامدهای مالی ناشی از بحران کرونا ممکن است بخشی از پایگاه آرای عمومی را با هدف بهبود وضعیت اقتصادی و معیشت کرانه باختری به سوی وی رهنمون سازد. در مجموع به نظر می رسد تکثر موجود در جناح های گوناگون جریان فتح ممکن است پایگاه آرای شکننده ای را برای نامزدهای این جریان رقم زند که این امر می تواند زمینه موفقیت جریان های رقیب همچون حماس را در انتخابات پیش روی بهبود بخشد.

ب) حماس و انتخابات ریاست تشکیلات خودگردان

اما همزمان با اختلاف نظرها در درون فتح بر سر گزینه جانشینی ابومازن، تحرکات سیاسی و دیپلماتیک منطقه ای حماس در آستانه برگزاری انتخابات، با توجه ویژه رسانه های رژیم صهیونیستی همراه شده است. در همین راستا نشریه ماکور ریشون در شماره اخیر خود در گزارشی ویژه به قلم «فازیت ربینا» به علل و ریشه های تقارب روابط جنبش حماس با ایران و دیدار اخیر اسماعیل هنیه رئیس دفترسیاسی این جنبش از لبنان و دیدارش با سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله پرداخته است. نویسنده در این گزارش روند معامله قرن و عادی سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی و بی توجهی رهبران عرب به مساله فلسطین را از جمله عوامل پیش ران بهبود مناسبات حماس با ایران و حزب الله در هفته های اخیر دانسته است.

اهمیت این مساله زمانی بیشتر می شود که بدانیم این نخستین سفر هنیه به لبنان در 27 سال گذشته است. رئیس دفتر سیاسی حماس آخرین بار در سال 1992 به همراه 400 تن از نیروهایش به شهر مرج الزهور در لبنان تبعید شد و تنها پس از موافقت رژیم صهیونیستی موفق شد تا پس از چند ماه به غزه بازگردد. برخی منابع نزدیک به حزب الله مدعی شده اند که دبیرکل حزب الله در جریان این دیدار متعهد شده است تا با همکاری تهران زیرساخت های عملیاتی و رسانه ای مورد نیاز برای فعالیت های حماس در لبنان را تامین نماید.

                                              بازدید اسماعیل هنیه از اردوگاه آوارگان فلسطینی در لبنان

ربینا در ادامه مقاله خویش با اشاره به دستاوردهای شگرف فنی و علمی حماس در زمینه فناوری های ارتباطی و تسلیحات در یک دهه اخیر از تلاش های حماس به منظور پی ریزی یک شبکه بین المللی به منظور تامین نیازمندی های امنیتی، نظامی و اقتصادی خود خبر داده است. نویسنده مدعی شده است که حماس در سایه حمایت های مالی تهران و آنکارا (در جهت مقابله با حمایت های امارات متحده عربی از محمد دحلان) توانسته است تا با اعطای کمک هزینه های تحصیلی، بسیاری از جوانان مستعد غزه را با هدف تحصیل و کسب علم به ویژه در رشته های فنی- مهندسی به دانشگاه های معتبر اروپایی و شرق آسیا گسیل دارد. در سمت مقابل نیز دستگاه های امنیتی رژیم صهیونیستی نیز تلاش کرده اند تا با رصد دقیق فعالیت های حماس در سایر کشورها به مقابله با تلاش های این جنبش دست یازند. ترور محمد الزواری در سال 2016 در تونس – که در امر تحقیقات مرتبط با ساخت زیردریایی های کوچک عملیاتی اشتهار داشت – و یا فادی البطش در سال 2018 در مالزی – که در یک پروژه تحقیقاتی مربوط به افزایش دقت سلاح مشغول به فعالیت بوده است – از جمله این اقدامات برشمرده می شوند.

                         فادی البطش، مهندس فلسطینی که در سال 2018 در مالزی هدف ترور قرار گرفت.

هنیه که در حال حاضر به عنوان شاخص ترین چهره در جریان رقیب فتح به منظور تکیه بر کرسی جانشینی ابومازن بازشناخته می شود، از زمان ترک غزه در سال گذشته میلادی موفق به بازگشت به این منطقه نشده و همواره در میان ترکیه و قطر در حال تردد است. گفته می شود او توانسته تا کمک های مالی و تسلیحاتی را از قطر، مالزی، اندونزی، موریتانی، ترکیه و ایران دریافت نماید. برخی منابع رژیم صهیونیستی مدعی شدند اردوغان در جریان سفر اخیر هنیه به لبنان کمک نقدی یک میلیون دلاری را با هدف توزیع در میان آوارگان فلسطینی ساکن در اردوگاه های لبنان در اختیار وی قرار داده است. این منابع همچنین مدعی شدند در سایه تغییر در معادلات ژئوپلتیکی منطقه پس از آغاز روند عادی سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی و همسویی تهران و آنکارا در محکومیت این اقدام، دو کشور می کوشند تا آشکارا از گزینه نامزدی وی در انتخابات آتی فلسطین حمایت به عمل آورند. این در حالی است که هنیه از فعالیت های انتخاباتی و سیاسی ماه های اخیر خالد مشعل که از پشتوانه قدرتمند مالی قطر بهره می برد، نگران است. اما یحیی سنوار به عنوان ضلع سوم این رقابت درون تشکیلاتی چالش چندان جدی برای نامزدی هنیه برای تکیه بر کرسی ریاست تشکیلات خودگردان به شمار نمی رود.

به رغم احیای روابط تهران و حماس و نزدیکی ماه های اخیر هنیه به حزب الله و ایران، این مساله با مخالفت هایی در بخش هایی از بدنه جنبش حماس همراه بوده است که در نتیجه این امر سبب شده تا روابط تهران با این جنبش مقاومت فلسطینی با پیچیدگی هایی همراه گردد. تنها همین چندماه قبل بود که برخی منابع خبری مدعی شدند که حزب الله قصد داشته تا مسئول دفتر موسی ابومرزوق را جذب نماید اما وی این ماجرا را به مقامات ارشد خود گزارش داده است. گفته می شود تنش در روابط طرفین تنها پس از تماس تلفنی هنیه با سید حسن نصرالله و قول مساعد وی به منظور پیگیری این امر کاهش یافت و ابومرزوق بعدها نیز با انتشار توئیتی این خبر را تکذیب نمود.

ج) چشم انداز پیش رو:

در شرایط کنونی به نظر می رسد موفقیت هر یک از چهره های نامزدی برای تکیه بر کرسی ریاست تشکیلات خودگردان خود به یکی از مهم ترین محورهای رقابت های بازیگران منطقه ای بدل شده است و هر یک از کنشگران می کوشند تا با تثبیت نامزد مورد حمایت خویش در این منصب، روند آتی تحولات منازعه فلسطین-رژیم صهیونیستی را در دست گیرند. در چنین شرایطی انتظار می رود تا تهران در گام نخست زمینه را برای ایجاد اجماع بر سر نامزدی هنیه فراهم آورد؛ چرا که با ابتناء به مواضع پیشین خالد مشعل در بحران سوریه می توان دریافت که گزینه هنیه در شرایط حاضر همسویی بیشتری با رویکرد ایران در موضوع فلسطین نشان خواهد داد. علاوه بر این می توان انتظار داشت که روابط نزدیک آنکارا-دوحه در نهایت بتواند زمینه تحقق اجماع بر سر گزینه واحد را تسهیل بخشد.

از سوی دیگر روند مناسبات گروه های مختلف فلسطینی در طول دهه های متمادی بیانگر این واقعیت بوده است که فرایند انتقال قدرت و چرخش نخبگان در نزد رهبران فلسطینی عموما محقق نشده و افراد متنفذ در برابر رویه های دمکراتیک به منظور واگذاری قدرت مقاومت خواهند نمود. این امر از خلل واکاوی رفتار چهره هایی چون یاسر عرفات و شخص محمود عباس به خوبی قابل لمس است. بنابراین می توان انتظار داشت که برنده انتخابات آتی ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین برای دوره ای طولانی در راس امور باقی بماند و در نتیجه تغییر وی با اتکا به سازوکارهای دمکراتیک همچون انتخابات بسیار دشوار به نظر می رسد. از همین رو انتظار می رود تا نهادهای تصمیم ساز در جمهوری اسلامی ایران با توجه ویژه به انتخابات پیش رو و با بهره گیری از حداکثر ظرفیت موجود در مسیر تاثیرگذاری بر این انتخابات و تثبیت موقعیت چهره ای همسو با محور مقاومت گام بردارند. 

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است