ائتلاف دو شیعه، در جهت تغییر سیاست عراق
در آستانه‌ی انتخابات پارلمانی مهرماه/ اکتبر، عراق شاهد شکل‌گیری گروه‌های سیاسی جدیدی است. شایان توجه است که این ائتلاف، کنگره‌ی ملی عراق، حزبی به ریاست آراس حبیب -جانشین احمد چلبی، سیاستمدار سرشناس شیعه- و دو جنبش که در پی اعتراضات ضد دولتی در اکتبر ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ سر برآوردند را شامل می‌شود.
در آستانه‌ی انتخابات پارلمانی مهرماه/ اکتبر، عراق شاهد شکل‌گیری گروه‌های سیاسی جدیدی است. شایان توجه است که این ائتلاف، کنگره‌ی ملی عراق، حزبی به ریاست آراس حبیب -جانشین احمد چلبی، سیاستمدار سرشناس شیعه- و دو جنبش که در پی اعتراضات ضد دولتی در اکتبر ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ سر برآوردند را شامل می‌شود.
شایان توجه است که این ائتلاف، کنگره‌ی ملی عراق، حزبی به ریاست آراس حبیب -جانشین احمد چلبی، سیاستمدار سرشناس شیعه- و دو جنبش که در پی اعتراضات ضد دولتی در اکتبر ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ سر برآوردند را شامل می‌شود.
“انتخاب من کشور است، شما چه چیز را انتخاب می‌کنید؟”
برجستگی ائتلاف قدرت ملی دولت، از آن روست که شخصیت‌های میانه‌رویی همچون عبادی و حکیم را با حبیب، گرد هم می‌آورد؛ فردی که به اتهام ارتباط با جناح اعزامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یعنی نیروی قدس، در فهرست سیاه واشنگتن قرار دارد. در سال ۱۳۹۷/ ۲۰۱۸، دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا، حبیب را به هموار کردن راه برای “سوء استفاده‌ی سپاه پاسداران از بخش بانکی عراق، به منظور انتقال وجه از تهران به حزب‌الله” متهم کرد. فراتر از این ادعا، که وی ایران را برای تأمین مالی این جنبش لبنانی یاری داده است، مقامات آمریکایی حبیب را به داشتن “سابقه‌ی فعالیت به عنوان رابط پرداخت‌های نیروی قدس سپاه، به گروه‌های مورد حمایت ایران” متهم کرده‌اند.
بر خلاف عبادی و حکیم، حبیب نفوذ چندانی بر صحنه‌ی سیاسی و محیط عمومی عراق ندارد.
حکیم، به نوبه‌ی خود یک روحانی برجسته‌ی شیعه، و نوه‌ی مرحوم آیت‌الله العظمی محسن الحکیم، یکی از عالی‌ترین مراجع دینی شهر مقدس نجف (۱۳۴۹-۱۲۶۸) است. عبادی نیز پس از سرنگونی رژیم صدام حسین در سال ۱۳۸۱/ ۲۰۰۳، چهارمین نخست‌وزیر عراق شد. این دو شخصیت شیعه، به دلیل نزدیک بودن به احزاب غیر شیعه، و معترضانی که برای اولین‌بار در مهر ۱۳۹۸/ اکتبر ۲۰۱۹، برای ایجاد تغییر به خیابان‌ها آمدند، “میان‌طایفه‌ای” نامیده می‌شوند.
ائتلاف قدرت ملی دولت، در واقع معادله‌ی جدیدی برای شیعیان عراق ایجاد کرده است. احزاب شیعه برای اولین‌بار به دو گروه اصلی تقسیم شده‌اند. دسته‌ی اول، مسلح است و گفتمانی انقلابی و مبارز اتخاذ کرده است. گروه دوم، طرفدار یک دولت غیر نظامی و تعامل سازنده با جهان است.
ائتلاف عبادی و حکیم، کارزار انتخاباتی خود را با یک شعار سیاسی به راه انداخته، که میان مردم بغداد، پایتخت عراق به گوش می‌رسد. این شعار حاکی از آن است که برگزیدن حمایت از دولت و نیروهای آن، زندگی شایسته‌ای را برای مردم فراهم می‌کند، در حالی که پشتیبانی از طرف دیگر، خدمات و نیازهای حداقلی را از مردم سلب می‌کند. شعار این است: “انتخاب من کشور است، شما چه چیز را انتخاب می‌کنید؟”
حکیم و عبادی گفتمان خود را بر اکثریت خاموش جامعه متمرکز کرده‌اند، که از شرکت در انتخابات خودداری می‌کنند؛ مثلاً با استفاده از اصطلاحاتی مانند اعتدال، کشور و بازسازی. آن‌ها همچنین تمام تلاش خود را می‌کنند تا مواضع سیاسی خود را در مرکز سیاست عراق مستحکم کنند.
به باور آیات مظفر، سخنگوی ائتلاف “النصر” عبادی، که در کنار جریان حکمت، یکی از دو قطب ائتلاف قدرت ملی دولت است، اتحاد با حکیم و برخی از گروه‌های برآمده از اعتراضات ضد دولتی، می‌تواند به “تقویت دولت عراق” کمک کند.
مظفر به امواج.میدیا گفت: “ائتلاف ما بر اساس دولت و بنیان آن ساخته شده است و بر مبانی ناسیونالیستی، اعتقادی یا فرقه‌ای بنا نشده است. شعار ما دولتی برای همه است، و شعارهایی که دولت را تضعیف می‌کند و قدرت نیروی دیگری را بیشتر از آن جلوه می‌دهد، مطرح نکردیم.”
تغییر گفتمان
یکی از منابع عراقی نزدیک به ائتلاف قدرت ملی، که نخواست نامش فاش شود، گفت که این ائتلاف “مورد توجه بین‌المللی قرار گرفته است و شاید حتی واشنگتن و کشورهای عرب آن را برای به دست آوردن فضایی در پارلمان بعدی، حمایت کنند.” این منبع افزود: “خلاف آنچه گروه‌های مسلح و احزاب نزدیک به ایران می‌گویند، این ائتلاف شرایط ایجاد یک گفتمان متعادل شیعه را دارد.” امواج.میدیا نشانه‌ای از وجود حمایت بین‌المللی پیدا نکرده است.
ائتلاف قدرت ملی دولت، در شعارهایش، خود را دیواری در برابر پروژه‌های سیاسی رقیب نشان می‌دهد؛ رقبایی همچون اتحاد فتح هادی العامری، که نزدیک به ایران است. برخی ناظران با توجه به امتناع گروه‌های مسلح از اطاعت از دولت مرکزی، این اتحاد را “نیروهای غیر دولتی” می‌نامند.
نکته‌ای مهم این است که ائتلاف قدرت ملی دولت، دشمنی خود با ایران یا متحدان عراقی‌اش را به صراحت ابراز نکرده است، و به نظر نمی‌رسد که چنین قصدی هم داشته باشد. در واقع، حکیم روز ۱۴ مرداد/ ۵ اوت، در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور جدید محافظه‌کار ایران شرکت کرد. او همچنین در سفر خود به تهران، بر سر مزار بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، آیت‌الله روح‌الله خمینی رفت. با این حال، او بارها اشاره کرده است که ایران نباید در عراق تصمیم‌گیرنده باشد و باید با این کشور به عنوان کشوری مستقل رفتار کند.
شایان توجه است که حکیم و عبادی، عمدتاً بر رقبای شیعه‌ی خود تمرکز کرده‌اند و نه احزاب سنی یا کرد؛ هرچند که ائتلاف آن‌ها در حوزه‌های سنی و کردها نیز احتمالاً جریان خواهد یافت. بنابراین، این دو شخصیت شیعه، شدیداً متکی به رأی‌دهندگان شیعه هستند تا آرایی را که معمولاً به مخالفان آن‌ها می‌رسد، جلب کنند. به عبارت دیگر، هدف آن‌ها آرای معترضان است، چراکه در پی خدمات ضعیف، از جمله خاموشی‌های مداوم و قتل معترضان، روابط جامعه و حکومت را در ماه‌های اخیر در نتیجه خدمات ضعیف بدتر شده است.
این ائتلاف روی نزدیک‌شدن به احزاب جدیدی که از زمان اعتراضات مهر ۱۳۹۸/ اکتبر ۲۰۱۹، ظهور کرده‌اند، حساب می‌کند. حکیم و عبادی از تظاهرات‌ها دفاع، و کشتار معترضان و فعالان را محکوم کردند. با این کار، آن‌ها امیدوارند با آرای اکثریت خاموش عراقی‌ها، که انتخابات پارلمانی ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ را تحریم کردند، پیروز شوند. در این انتخابات میزان مشارکت کمتر از ۴۵ درصد بود.
چه خواهد شد؟
حکیم گذشته از میراث رفیع پدربزرگش، خویشاوند نزدیک شخصیت‌های سیاسی معاصر بیشتری نیز هست. عمویش آیت‌الله محمدباقر الحکیم (۱۳۸۲–۱۳۱۸) زمانی که در سال ۱۳۸۲/ ۲۰۰۳ در نجف به قتل رسید، ریاست مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق (SCIRI) را بر عهده داشت. پدر عمار حکیم ، عبدالعزیز الحکیم (۱۳۸۸–۱۳۲۸) ، در سال ۱۳۸۲/ ۲۰۰۳ به ریاست این شورای حکومتی عراق رسید. اما حکیم جوان بیشتر به شباهت زیاد با عمویش مشهور است.
از سوی دیگر، عبادی پیروزی بر گروه داعش را در کارنامه دارد، گروهی که در تابستان ۱۳۹۳/ ۲۰۱۴ در یک حمله‌ی برق‌آسا بخش عمده‌ای از شمال عراق را به تصرف خود درآورد. عبادی در سال ۱۳۹۶/ ۲۰۱۷ پیروزی بر داعش را اعلام کرد و بر همین اساس ائتلاف سیاسی خود را “ائتلاف نصر” نامید.
این دو تلاش خواهند کرد تا جای بزرگی را که مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر، خالی می‌گذارد، پُر کنند. گفته می‌شود کاظمی به دلیل توافقات سیاسی که در اردیبهشت ۱۳۹۹/ می ۲۰۲۰ او را بر بالاترین مسند اجرایی کشور نشاند، تصمیم گرفته است در انتخابات شرکت نکند. عدم حضور کاظمی در انتخابات، برای رأی‌دهندگانی که تمایل دارند به کسی که در قدرت است یا نخست‌وزیرهای نام‌آشنای گذشته رأی دهند، یک خلأ ایجاد می‌کند. از آنجایی که کاظمی کاندیدا نمی‌شود و عادل عبدالمهدی هدف معترضان مخالف قرار گرفته است، انتظار می‌رود که این آرا به عبادی برسد، به عنوان نخست‌وزیری که در دوره‌ی دشوار خود بین سال‌های ۱۳۹۳/ ۲۰۱۴ تا ۱۳۹۷/ ۲۰۱۸ اندکی آسایش فراهم کرد.
یکی از منابع نزدیک به حکیم در صحبتی به امواج.میدیا گفت: “ما روی کسانی که به دولت اعتماد دارند، حساب می‌کنیم…و نباید هیچ جایگاهی برای هرگونه قدرت یا تسلطی به غیر از آن وجود داشته باشد. ما همچنین روی معترضان مهر/ اکتبر حساب می‌کنیم، که به افرادی که به آن‌ها نزدیک بودند و اعتراضشان را حمایت کردند، روی بیاورند.” وی تأکید کرد: “ما بر این باوریم، که ما و ائتلاف النصر حیدر العبادی، از هر گروه دیگری به معترضان نزدیک‌تریم و به دنبال ساختن یک دولت واقعی هستیم. ما بر این موضوع، در مواضع خود، و مخالفتمان با دولت عبدالمهدی، بارها تأکید کرده‌ایم.”
ائتلاف قدرت ملی دولت در پی آن است که صرف نظر از موانع پیش رو، عبادی بار دیگر به نخست‌وزیری منصوب شود. همچنین به شدت به دنبال ایجاد یک اتحاد سیاسی پایدار است که با گذشت زمان نیز زنده بماند. ائتلاف‌های اصلاح، وابسته به مقتدی صدر، و بلوک بینا، وابسته به عامری، که دو اتحاد انتخاباتی اصلی شکل‌گرفته در انتخابات ۱۳۹۸/ ۲۰۱۸ بودند، تجربه‌ی خوبی برای حکیم و عبادی نبودند. چرا که از دید آن‌ها، صدر با امضای توافقی با بلوک بینا، وعده‌های خود را زیر پا گذاشت. در پی این توافق بود که عبدالمهدی به نخست‌وزیری رسید.
عبادی و حکیم اکنون در حال ترسیم تصویری جدید برای احزاب شیعه هستند و از نارضایتی گسترده‌ی مردم از رقبایشان در دیگر ائتلاف‌ها، استفاده می‌کنند؛ ائتلاف‌هایی که احزاب با گروه‌های مسلحی را شامل می‌شوند، که متهم به مقابله با اعتراضات مهر ۱۳۹۸/ اکتبر ۲۰۱۹ هستند.
این دو بر این باورند که گفتمان سیاسی فعلی میان احزاب شیعه، باید تغییر کند و از مرحله‌ی صحبت صرف درباره‌ی مذهب عبور کند و در عوض به بحث در مورد دولت و راهکارهای تقویت آن بپردازد.
با این حال، آنچه مایه‌ی نگرانی ائتلاف قدرت ملی است، عدم تمایل عراقیان به شرکت در انتخابات است. از این رو به شدت مردم را به رأی‌دادن تشویق می‌کنند. حرف آن‌ها واضح است: تحریم، تنها در راستای منافع مخالفانشان، من جمله جریان صدر و ائتلاف فتح عامری خواهد بود
منبع:https://amwaj.media
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
