دینامیسم رفتاری روسیه با غرب در تنش های اخیر اوکراین؛ جنگ یا باج خواهی؟
روسیه آوریل گذشته در یک نمایش قدرت به آمریکا پیام فرستاد که «بنشیند و تماشا کند» و به دنبال این پیام تانک ها را به سمت مرز با اوکراین فرستاد. نمایش قدرت جواب داد؛ «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا با «ولادیمیر پوتین» تماس گرفت و ماه ژوئن در ژنو ملاقات کردند. اما هر چه آن ها در مورد اوکراین به توافق رسیدند، برهم خورده است.
در هفته های اخیر، تانک های روسی یک بار دیگر به سمت مرز اوکراین حرکت کرده اند که هشدارهای تازه تر و حتی شدیدتری را به محافل اطلاعاتی ایالات متحده در مورد احتمال حمله برون مرزی بدهند. البته روسیه به دنبال کم اهمیت جلوه دادن تحرکات نیروهایش است، به طوری که «دیمیتری پسکوف» سخنگوی پوتین اعلام کرده: «حرکت نیروها در خاک ما نباید باعث نگرانی کسی شود». مسکو اصرار دارد که این یک تبلیغات رسانه ای «ضد روسی» است.
اکثر تحلیلگران سیاسی معتقدند که هیچ منطقی برای روسیه جهت ورود آشکار به جنگ اوکراین (جایی که روسیه در آن از نیروهای جدایی طلب منطقه دونباس حمایت می کند، اما همیشه نقش مستقیم را انکار می کند) وجود ندارد.
عوامل بالارفتن تنش در مرز اوکراین
شبه نظامیان مورد حمایت مسکو اخیراً توسط ارتش اوکراین با استفاده از پهپادهای خریداری شده از ترکیه در شرق این کشور مورد حمله قرار گرفته اند. پرواز دو بمب افکن آمریکایی با قابلیت حمل کلاهک هسته ای در نزدیکی کریمه هم عامل تحریک کننده دیگر بود.
کرملین با تجمیع نیرو پشت مرزهایش با اوکراین در حال ارسال پیام است. این پیام را که «روسیه آماده است از “خط قرمز”هایش در اوکراین دفاع کند و در رأس همه این خط قرمزها، این است که اوکراین نباید به ناتو بپیوندد». تحلیلگران به محافل خبری سیاسی می گویند پوتین به این نتیجه رسیده است که «غرب امید جدیدی به نخبگان سیاسی اوکراین برای پیوستن به ناتو داده است». پوتین و سیاست گذاران در روسیه فکر می کنند اگر امروز اقدامی نکند، فردا پایگاه های ناتو در اوکراین دایر خواهد شد.
تمایل اوکراین برای پیوستن به بلوک امنیتی «ناتو» و همچنین اصرار روسیه بر جلوگیری از این جاه طلبی در جایی که آن را “حیاط خلوت” خود می داند، مسئله جدیدی نیست اما در کنار عوامل دیگر که ذکر شد، باعث شده است که تنش شعله ور شود.
الکساندر گربنکین معاون شورای امنیت روسیه، اعضای ناتو را به افزایش فعالیت نظامی در دریای سیاه، شرق اروپا و مناطق قطب شمال متهم کرده و از رزمایش هوایی مشترک اخیر آمریکا و استونی انتقاد کرده است. سخنگوی کرملین هم به تسلیحات آمریکایی که در اختیار کی اف قرار گرفته اشاره داشته است. همچنین این نگرانی در مسکو وجود دارد که «توافق نامه مینسک» که به موجب آن آتش بس بین جدایی طلبان مورد حمایت روسیه و دولت اوکراین برقرار شده است، ممکن است در ازای یک وعده مطلوب تر برای کی اف –که ممکن است غرب داده باشد- کنار گذاشته شود.
ترس اوکراین از رودررویی با روسیه
اوکراین هم زمان با اعلام خبر ازدیاد نیروی روسی پشت مرزهایش در رسانه های ایالات متحده، ابتدا این خبر را رد کرد، اما بعداً از زبان «کایرلو بودانوف» رئیس اطلاعات نظامی اوکراین، تائید کرد که حدود 90000 سرباز روسی در مجاورت اوکراین مستقر هستند. بودانوف گفته: «این سربازان می توانند در اوایل سال آینده (دی ماه) از چندین جهت حمله کنند». البته رئیس جمهور اوکراین رقم بالاتری را عنوان کرده و گفته «نزدیک به 100 هزار سرباز روسی در مرز حضور دارند».
اوکراین چشم به حمایت غرب دارد. «دمیترو کولبا» وزیر امور خارجه این کشور گفته: «اگر همچنان شرکای غربی با قوت در کنار ما باشند و اقدامات قاطعانه ای انجام دهند، این به ما کمک می کند تا از جنگ و خونریزی جلوگیری کنیم و ما اکنون روی آن تمرکز کرده ایم.» ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور روز جمعه به صراحت اعلام کرد که کشورش هیچ برنامه ای برای حمله به دونباس ندارد. او گفته: «روسیه قطعاً مایل است این سیگنال را ارسال کند که اگر مجبور به جنگ شود، می جنگد. اما من نمی دانم با حمله مستقیم نظامی به اوکراین چه چیزی می توان به دست آورد.»
نگرانی در غرب
«آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته گفت که واشنگتن از گزارش های مربوط به «فعالیت نظامی غیرمعمول روسیه» در نزدیکی مرز با اوکراین نگران است و هشدار داد که اگر روسیه «اقدامات تهاجمی بیشتری علیه اوکراین انجام دهد، ما و آلمان متعهد هستیم که اقدامات مناسب را انجام دهیم»؛ هرچند او نگفت که این اقدام چه خواهد بود و چه نتایجی ممکن است به دنبال داشته باشد.
«هایکو ماس» و «ژان ایو لودریان» وزرای خارجه آلمان و فرانسه هم با صدور بیانیه ای متعهد شدند که «از استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین حمایت می کنند». آنها اعلام کردند با توجه به نگرانی های مجدد در مورد تحرکات نیروهای روسیه در نزدیکی اوکراین، از روسیه می خواهند خویشتنداری کند و اطلاعات شفافی در مورد فعالیت های نظامی خود ارائه دهد و هشدار دادند که هرگونه تلاش جدید برای تضعیف تمامیت ارضی اوکراین عواقب بدی خواهد داشت.
«ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو در توییترش نوشت: «ائتلاف نظامی با دقت، تمرکز زیاد و غیرعادی نیروهای روسیه در نزدیکی مرزهای اوکراین را زیر نظر دارد. ما از روسیه می خواهیم شفاف باشد، از تشدید تنش جلوگیری کند و تنش ها را کاهش دهد» امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، با پوتین تماس گرفت و به او گفت که کشورش آماده دفاع از تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین است.
سیگنالی که پوتین می خواهد ارسال کند
پوتین هفته گذشته به دیپلمات های روسی گفت: «هشدارهای اخیر ما واقعا شنیده شده است و تأثیر آن قابل توجه است». ولادیمیر پوتین علناً به دیپلمات های خود دستور داد که تنش ها با غرب به عنوان نوعی بازدارندگی تهاجمی حفظ شود. او معتقد است که تنش نیاز به تداوم دارد تا غرب را وادار به قبول خواسته های روسیه کند. روسیه متوجه شده است که استقرار نظامی نمایشی به خوبی جواب می دهد و این ترفند را تکرار می کند.
تحلیلگران سیاسی معتقدند تحرکات نظامی در نزدیکی مرز اوکراین، به اقدام نظامی مستقیم منجر نخواهد شد، بلکه پیامی است که پوتین می خواهد ارسال کند. پیام به اوکراین این است که هیچ ایده عجولانه ای، مانند اقدام برای بازپس گرفتن « دونباس» را امتحان نکند و پیام به غرب هم این است که از «نفوذ» خود در اوکراین برای استقرار زیرساخت های تسلیحاتی ناتو جلوگیری کند.
آژانس اطلاعات خارجی روسیه (SVR) طی بیانیه ای درباره اتفاقات اخیر اوکراین و هدف گرفتن شبه نظامیان جدایی طلب گفته است: «جنگ 2008 گرجستان را به یادبیاورید». این بیانیه “بهای گزاف” پرداخت شده توسط «میخائیل ساکاشویلی» رئیس‌جمهور وقت گرجستان را که با تلاش برای بازپس گیری کنترل منطقه جدایی طلب «اوستیای جنوبی» که مورد حمایت مسکو است، موجب جنگ تمام عیار با روسیه شد را یادآوری می کند.
چشم انداز تنش ها
ورود روسیه به جنگ نظامی با اوکراین، برای کرملین در حال حاضر فقط یک گزینه است، نه یک تصمیم. مسکو می داند که ورود به جنگ با اوکراین، تحریم های بیشتر و گسست کامل در روابط با غرب را به همراه خواهد داشت و به همین جهت کرملین دلایلی برای تشدید نکردن اوضاع پیدا خواهد کرد. البته نشانه های روشنی وجود دارد که یک بار دیگر، مسکو آنچه را که می خواست با نمایش تانک های خود به دست آورده: گفتگوهای بیشتر با ایالات متحده، نشست مجدد دو رئیس جمهور و توافقاتی جدید. منابع روسی می گویند که این مذاکرات ممکن است در هفته های آینده و شاید ابتدا تلفنی انجام شود. کاخ سفید هنوز این موضوع را تائید نکرده است.
پوتین امیدوار است که بتواند با بایدن معامله کند، پس هیچ اقدام عجولانه ای انجام نخواهد داد. اما اگر فکر کند در جواب همه خواسته هایش از او جواب منفی خواهد شنید، ممکن است به اوکراین هم حمله کند. پیش بینی می شود در نشست قریب الوقوع پوتین و بایدن، هیچ کدام تعهدات روشنی ندهند، اما ممکن است روسیه به این گزاره که «آمریکا چقدر حاضر است حمایت نظامی خود از اوکراین را افزایش دهد» برسد و طبق آن برنامه ریزی کند.
- برچسب ها: آمریکا, اندیشکده, اندیشکده جریان, اوکراین, جریان, جنگ, جنگ با اوکراین, جو بایدن, روسیه, ولادیمیر پوتین, ولادیمیر زلنسکی
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
