لبنان در آستانه انتخابات؛ چالش جمعی در دموکراسی انجمنی

بیان مساله :

درحالی که کمتر از 3 ماه به زمان برگزاری انتخابات در لبنان باقی مانده است آرایش سیاسی بازیگران این انتخابات نوید دهنده تحولی مثبت که بتواند این کشور را از انسداد سیاسی و بن بست اقتصادی برهاند، نیست. لبنانی ها درحالی به استقبال این انتخابات می روند که سه بازیگر مهم سیاسی مسیحی، شیعی و سنی یعنی جریان ملی آزاد، حزب الله و المستقبل در روزهای سخت به سر می برند و هریک با مشکلاتی دسته و پنجه نرم می کنند. البته در این میان وضعیت باقی جریانات کوچکتر در طوایف دیگر هم تعریف چندانی ندارد اما شرایط مشحون از مشکل در این سه بازیگر سیاسی نمادی از وضعیت کل  کشور است که شکاف مردم از طبقه سیاسی را روز به روز عمق بخشیده است. 

بحث درباره قانون انتخابات و نحوه رای گیری از لبنانی های مقیم خارج به موضوع جدی برای جدال میان گروه های سیاسی تبدیل شده است. پافشاری جبران باسیل رئیس جریان ملی آزاد برای محدود کردن آرا لبنانی های خارج از کشور منجر به آن شده که جریان ملی با متحدانش هم به مشکل برخورد کند. این در شرایطی است که جریان ملی آزاد در میان گروه های سیاسی موقعیت مناسبی ندارد و می توان ادعا کرد که تنها حزب الله موتلف قوی آن­ها در حال حاضر محسوب می شود. همزمان اختلافات نبیه بری با جبران باسیل هم درخصوص قانون انتخابات بالا گرفته و تلاش های حزب الله برای میانجی گری میان متحدانش در 8 مارس با سنگ اندازی نجیب میقاتی نخست وزیر لبنان ناکام ماند. از سوی دیگر با توجه به اینکه میشل عون موسس جریان ملی آزاد اکنون بر کرسی ریاست جمهوری تکیه زده از نگاه بسیاری از مردم وی و دامادش یکی از مقصران وضعیت فعلی اقتصادی کشور تلقی می شوند و وضعیت جریان ملی آزاد در نزد افکار عمومی هم تعریفی ندارد.

تحلیل وضعیت فعلی:

حزب الله هم در کمتر از سه مانده به انتخابات تلاش داشت از رهگذر میانجی گری میان جبران باسیل و نبیه بری در قضیه قانون انتخابات، حمایت جریان آزاد را برای برکناری رئیس شورای قضایی و به تبع آن حذف طارق بیطار بدست آورد ولی این تلاش با مخالفت  نجیب میقاتی مواجه شد و بی نتیجه ماند. حالا حزب الله درحالی به استقبال این انتخابات می رود که از طرف سعودی شدیدترین حملات رسانه ای و سیاسی علیه حزب راه افتاده و حتی موتلفان در 8 مارس نیز تلاش می کنند تا از ترکش های این نبرد در امان بمانند و از طرف دیگر سایه منفی احضاریه بیطار برای دو وزیر حزب الله می تواند فشارهای سیاسی را تشدید و شرایط را دشوارتر از قبل نماید.

ورود حزب الله به جنگ لفظی با سعودی ها، ماجرای اخراج اعضای جمعیت الوفاق بحرین از لبنان و برگزاری نشست معارضان سعودی در بیروت نشانه هایی از آن است که محور مقابل در آستانه انتخابات، بخشی از تمرکز سیاسی حزب الله را از تحولات داخلی معطوف به امور منطقه ای کرده است. از سوی دیگر همانطور که در بالا اشاره شد، دوستان حزب الله هم برای در امان ماندن از خشم سعودی و شورای همکاری از مواضع سید حسن نصرالله درباره پادشاه عربستان برائت می جویند.  

 وضعیت المستقبل هم به عنوان دیگر ضلع قدرتمند سیاسی در لبنان بعد از کناره گیری  دراماتیک سعد الحریری بحران زده است و رقابتی منفی برای جانشینی قدرت شکل گرفته است. حالا بعد از کنار رفتن سعد الحریری برادرش بها الحریری داعیه دار ریاست حزب شده اما بنظر نمی رسد که سعودی ها به عنوان اصلی ترین حامی السمتقبل بخواهند به وی برای انتخابات تکیه نمایند.

واضح است که در نتیجه خلاء قدرت در بیت سنی، رقابت منفی بین مدعیان شکل گرفته و طبعا از خلاء قدرت نیروهای رادیکال تر ظهور می کنند تا بتوانند با موضع گیری های تند و پوپولیستی بتوانند افکار عمومی را بخود جلب نمایند. در چنین شرایطی این نگرانی جدی است که احتمالا از وضعیت کنونی در بیت سنی احتمالا نیروهای خطرناکی همچون اشرف ریفی، مصطفی علوش و فواد سینیوره به قدرت برسند.

مهمترین ویژگی این نیروها رویکردهای طایفه ای و مذهبی شدید آنها نسبت به حزب الله و شیعیان لبنان است که می تواند در سایه وضعیت سیاسی و اقتصادی موجود در این کشور زمینه ساز وقوع درگیری های قومی شوند که در لبنان بی سابقه نیست. از سوی دیگر این گزینه در رسانه ها مطرح است که سعودی ها با حمایت از سمیر جعجع هدایت جریان 14 مارس را به وی بدهند اما این نکته مطرح است که جعجع و حزب متبوع اش(قوات البنانیه) در جامعه از محبوبیت برخوردار نیست و شانس کمی برای کسب آرا در جامعه قطبی شده و بحران زده لبنان دارد.

پیش بینی روند های آینده:

چهره هایی چون اشرف ریفی و مصطفی علوش که از آنها به عنوان سر لیست های المستقبل یاد می شود، دارای  عقاید به شدت رادیکال و طایفه ای هستند و ابایی از آغاز تقابل با شیعیان و مسیحیان ندارند و اولین برنامه شان تشدید فشار سیاسی داخلی به حزب الله در پارلمان بعدی خواهد بود. از سوی دیگر بنظر می رسد نیروهای مخالف ایران در لبنان بیشتر از آنکه روی سبد رای حزب الله حساب کرده باشند به دنبال بدست آوردن سبد رای متحدان حزب به ویژه جریان ملی آزاد هستند و یکی از دلایل حملات رسانه ای مستمر به آنها در همین مساله نهفته است تا بتوان کرسی های این حزب به سود دیگر گروه های مسیحی جذب شود.

از منظر سعودی لبنان باید به باتلاقی برای ایران تبدیل شود تا با فشار بر تهران در عرصه بیروت، بتواند در یمن و بحرین امتیازاتی دریافت نمیاد. به نظر می رسد که عربستانی ها براساس همین تحلیل درحال چینش مهره ها در بین بیت سنی برای انتخابات هستند تا بتوانند با حذف نیروهای میانه رو زمینه به قدرت رسیدن رادیکال ها را فراهم نمایند. هرچند مواضع حریری علیه مقاومت بود اما او به طائف متعهد مانده بود و در نهایت اهل توافق و حل سیاسی امور بود اما درباره آینده نمی شود با چنین قطعیتی سخن گفت و ظهور نیروهای رادیکال تر در میان بیت سنی می تواند زمینه ساز تشدید بحران و بردن این کشور به لبه پرتگاه باشد.