سایه همکاری­ های امارات – چین بر معاملات تسلیحاتی امارات -آمریکا

مقدمه

همکاری­ های رو به گسترش امارات عربی متحده با چین در خلیج فارس، نگرانی های آمریکا از چشم انداز این همکاری ها و تاثیر آن بر معاملات تسلیحاتی امارات با آمریکا به ویژه خرید جنگنده های پیشرفته F35 را به دنبال داشته است. روزنامه واشنگتن پست 25 می- 3 خرداد در گزارشی مفصل با عنوان «فروش اف 35 نگرانی های آمریکا از روابط چین و امارات را تشدید کرده است، نوشت: «واشنگتن به دنبال اطمینان از فروش 23 میلیارد دلاری سلاح به ابوظبی است، زیرا امارات در حال گسترش دادن همکاری های نوپای امنیتی و فناوری خود با چین است. در همین ارتباط و به گفته مقامات آمریکایی که اطلاعات را ارزیابی کرده­اند، آژانس­ های جاسوسی در هفته ­های گذشته شاهد فرود دو هواپیمای متعلق به ارتش آزادیبخش چین در فرودگاه امارات متحده عربی و تخلیه محموله های مواد نامشخص بوده اند».

نشریه آمریکایی وال استریت ژورنال نیز 26 می- 4 خرداد در گزارشی با پرداختن به ابعاد همکاری های چین و امارات و نگرانی های آمریکا نوشت: «واشنگتن دو هواپیمای نظامی چینی را رصد کرده که محموله‌ های خود را در امارات تخلیه کرده اند. این پروازها موجب نگرانی مقامات آمریکایی از همکاری بین چین و امارات شده است.» مقامات آمریکایی گفته اند، این پروازها شک و تردیدها درباره آینده قرارداد تسلیحاتی آمریکا با امارات را افزایش داده است. وال استریت ژورنال افزوده که واشنگتن به امارات توضیح داده که پذیرش چین از سوی اماراتی ‌ها، پرونده قرارداد تسلیحاتی را خواهد بست.

دولت بایدن در کمپین مبارزات انتخاباتی وعده توقف فروش تسلیحات پیشرفته به امارات را داده بود، اما در ماه آوریل پس از یک بررسی اعلام کرد که با فروش 23 میلیارد دلاری 50 هواپیمای جنگنده F-35، 18 هواپیمای بدون سرنشین Reaper و مهمات پیشرفته که در ساعات پایانی ریاست جمهوری دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق تأیید شد، موافقت کرده است. مقامات آمریکایی اما اعلام کرده اند که علائم گسترش روابط بین پکن و ابوظبی، آینده فروش را تحت تاثیر قرار داده است، زیرا آنها به دنبال تضمین در مورد این سلاح ها هستند. از جمله اینکه امارات به چینی ها یا دیگران اجازه نمی دهد به آخرین فن آوری تسلیحاتی آمریکایی دسترسی داشته باشند.

علی رغم اظهارنظرهای مقامات دولت بایدن مبنی بر بازبینی در قراردادهای تسلیحاتی دولت ترامپ با عربستان و امارات، وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه 14 آپریل- 25 فروردین اعلام کرد که دولت به کنگره اعلام کرده که خواهان پیش بردن و نهایی کردن قراردادهای فروش تسلیحاتی 23 میلیارد دلاری به امارات متحده عربی شامل فروش جنگنده پیشرفته اف- 35، پهپادهای مسلح و دیگر تجهیزات است.

این بسته 23.37 میلیارد دلاری شامل 50 جنگنده پیشرفته F-35 Lighting II،  18 پهپاد MQ-9B و مهمات پیشرفته هوا به هوا و هوا به زمین است که محصولات شرکت‌ های General Atomics، Lockheed Martin Corp، Raytheon Technologies Corp به شمار می‌ رود.

البته موضوع فروش فعلا نهایی نشده و دولت بایدن اعلام کرده که اقدام (Proceeding) برای پیشبرد این قرارداد را به کنگره اطلاع داده و سخنگوی وزارت خارجه هم تخمین زده که نهایی شدن جزئیات و مشاوره ‌های این قرارداد تا سال 2025 به طول می‌ انجامد.

این در حالی است که روزنامه نیویورک‌ تایمز روز پنجشنبه 26 فروردین- 15 آپریل به نقل از برخی مقامات آمریکایی نوشت که دولت بایدن برای تعلیق قراردادهای تهاجمی منعقد شده با عربستان سعودی در زمان ترامپ از جمله تسلیحات هوا به زمینی که پهپادها از آن ‌ها استفاده می‌کنند و سامانه ‌هایی که می‌ توانند بمب‌ های عادی را به بمب‌ های با هدایت شوندگی دقیق تبدیل کنند، برنامه ریزی می‌کند و قصد دارد آنها را به تسلیحات دفاعی محدود کند.

تبیین این مسئله و چشم انداز پیش رو را باید در متغیرهای زیر مورد تحلیل قرار داد:

1. همکاری های اجتناب ناپذیر چین و امارات

روند همکاری های چین و امارات عربی متحده با سفر تاریخی رئیس جمهوری چین به امارات در تاریخ 28 تیر 1397 و متقابلا سفر ولیعهد ابوظبی به چین در تاریخ 30 تیر 1398 رشد و گسترش قابل توجهی پیدا کرده است. هدف گذاری 200 میلیارد دلاری حجم تجارت دو جانبه تا سال 2030، توسعه بنادر امارات به ویژه بندر خلیفه در ابوظبی در چارچوب کلان پروژه کمربند- راه، همکاری های دفاعی برای امنیت دریایی، تدریس زبان چینی در مدارس امارات، همکاری در چارچوب مبارزه با افراط گرایی مذهبی، امضای بیش از 20 تفاهم نامه در حوزه های مختلف به خصوص همکاری های نظامی و تبادل تجارب در چارچوب مشارکت جامع استراتژیک باعث شده تا حضور چین در خلیج فارس به یک ضرورت اجتناب ناپذیر تبدیل شود و طبیعتا امارات نیز با آگاهی از این واقعیت، به حداکثر رسانی منافع خود از این همکاری رو به گسترش بپردازد. همکاری هایی که پیشران آن اقتصاد است و موجب هم تکمیل گری کنشی و نزدیک شدن دیدگاه ها و ملاحظات سیاسی دو کشور به یکدیگر شود.

در واقع نگاه امارات به توسعه روابط با چین را باید ناشی از عنصر سیاست خارجی فعال و اقتصادمحور آن مورد تبیین قرار داد. در واقع با تغییر جهت یابی سیاست خارجی امارات عربی متحده، ماهیت کنش های سیاسی و نظامی این کشور به عنوان ابزاری در جهت تضمین رشد اقتصادی منظم و تضمین توسعه پایدار و خلق برند امارات قرار گرفته است.

2. توازن در روابط قدرت های بزرگ

دومین واقعیتی که می بایست نقش آن را در روابط امارات با چین و آمریکا مورد تبیین قرار داد، اهمیت عنصر موازنه در نگاه امارات به تعادل بخشی در روابط با قدرت های بزرگ است که نقش سیاسی، نظامی و اقتصادی تعیین کننده ای را در خلیج فارس ایفا می کنند. پیگیری این راهبرد از سوی ابوظبی باعث شده تا بتواند از منافع این همکاری ها بهره مند شود و سیاست خارجی اقتصاد محور خود را با درک واقع بینانه از عناصر تعیین کننده و تقویت کننده قدرت در نظام منطقه ای آشوبناک خاورمیانه به پیش ببرد. اگرچه عدم رعایت ظرافت های بندبازی در روابط چین و امارات می تواند کفه را به نفع یک طرف سنگین کند و نتیجه آن تحت شعاع قرار گرفتن معاملات مهمی چون خرید سامانه های جنگی پیشرفته از آمریکا باشد.

در واقع این آمریکا است که حساسیت ها و دغدغه های بیشتری در توسعه روابط امارات با چین دارد و طبیعتا با رشد همکاری های ابوظبی- پکن به خصوص در حوزه نظامی و فناوری های سایبری و دیجیتال، می بایست شاهد برخی جنجال ها و سوتفاهمات در روابط ابوظبی- واشنگتن بود.

چشم انداز

چشم انداز معاملات تسلیحاتی امارات با آمریکا با توجه به زمان بر بودن و تدریجی بودن روند واگذاری بعید است که در نهایت با مانع اساسی مواجه شود و شاهد فروش این سامانه های پیشرفته به امارات خواهیم بود، چرا که عنصر حساسیت طبیعتا در یک فرآیند مذاکراتی بین امارات و آمریکا می تواند تبدیل به یک چارچوب تفاهمی شود. هر چند که هدف آمریکایی ها این مسئله است که در روند همکاری های دفاعی- نظامی چین با امارات اخلال ایجاد کرده و با طرح چنین مسئله ای زمینه را برای گرفتن امتیازات از امارات از یکسو و متوازن کردن نگاه ابوظبی به چین از سوی دیگر فراهم کنند.

مقامات امارات به خصوص محمد بن زاید نیز به خوبی از حساسیت های آمریکا باخبر است و از همین رو هدف از توسعه روابط خود با چین را فراهم کردن زمینه های چانه زنی با آمریکا و متعادل کردن عنصر توازن در روابط با واشنگتن درنظر گرفته است. در نتیجه کم و کیف همکاری های نظامی امارات با چین نقش بسیار مهمی در چگونگی سیاست تسلیحاتی آمریکا نسبت به ابوظبی در منطقه خلیج فارس در سال های آینده خواهد داشت. اگرچه راهبرد خاورمیانه ­ای دولت بایدن نیز متغیر بسیار مهمی در چگونگی قرار گرفتن امارات در شبکه متحدین آمریکا خواهد بود.

طبیعتا در چنین فضایی جمهوری اسلامی ایران نیز می بایست با هدف گذاری برای خریدهای تسلیحاتی پیشرفته از روسیه و توسعه همکاری های جامع با چین در خلیج فارس، زمینه را برای تعادل بخشی به کنش های امارات در منطقه فراهم کند. اگرچه به موازات اخلال در روند همکاری های امارات با آمریکا، فضا برای مانور بیشتر در روابط تهران و ابوظبی فراهم خواهد شد که پیشبرد چارچوب همکاری های امنیتی در خلیج فارس می تواند مطمح نظر باشد.

منابع پژوهش در دفتر اندیشکده موجود است .