روابط اقتصادی راهبردی روسیه و چین: چشم‌ انداز طولانی ‌مدت و گلایه­ مندی مسکو

در twitter به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید
روابط اقتصادی راهبردی روسیه و چین: چشم‌ انداز طولانی ‌مدت و گلایه مندی مسکو
به نظر می ‌رسد اصلی‌ ترین مسئله ‌ای که همکاری‌ های کلان روسیه و چین را دچار مشکل می‌ کند عدم همراهی چین در پروژه اوراسیایی روسیه است. روسیه از چین به‌ مثابه یک شریک قابل اعتماد انتظار دارد تا خلأ مالی و اقتصادی ‌ای که روسیه به تنهایی ناتوان از تأمین آن است را برطرف سازد و چین نیز این مسئله را در راستای منافع درجه اول خود نمی ‌داند.

هفته گذشته در حالی که توجه تمام رسانه ‌های جهانی به تحولات افغانستان بود چین و روسیه یکی از مهم‌ ترین حلقه‌ های ارتباط ترانزیتی شرق به غرب را بین دو کشور تکمیل کردند و به این ترتیب یکی از مهم ‌ترین مراحل تسهیل روابط تجاری بین دو طرف و نیز یکی دیگر از پروژه ‌های چین برای ایجاد کمربند شرق به غرب از طریق روسیه تکمیل شد.

بر اساس اطلاعات منتشر شده در رسانه‌ های روسی روز سه‌شنبه (26 مرداد) هم ‌زمان با نصب آخرین قطعات خط ریلی بر روی رودخانه آمور راه‌ آهن روسیه و چین با هدف تسهیل ترانزیت کالا به هم وصل شدند. این خط ریلی که نخستین پل راه‌آهن بین روسیه و چین نیز به شمار می ‌رود استان ‌های نیژلنینسکو – تونگ جیانگ دو کشور را به هم وصل کرده و سالانه زمینه انتقال 21 میلیون تن کالا را فراهم خواهد آورد. قطارها بر روی این پل 2.2 کیلومتری با سرعت 100 کیلومتر در ساعت حرکت خواهند کرد.

پل به نحوی طراحی شده است که هم امکان انتقال قطارهای روسی با عرض 1520 میلی‌ متری و هم قطارهای چینی با عرض ریلی 1435 کیلومتری را داشته باشد. نخستین قطارهای باری نیز بدون فوت وقت از ماه میلادی جاری به صورت آزمایشی شروع به حرکت در این پل خواهند کرد و قرار است اصلی‌ ترین مواد مورد انتقال آن‌ ها سنگ‌آهن، زغال‌سنگ، کود معدنی و محصولات جنگلی باشد. این پل که ساخت آن از سال 2016 آغاز شده بود مسیر انتقال از مرز چین تا مسکو را 809 کیلومتر کاهش داده و باعث صرفه‌ جویی 10 ساعته در ترانزیت بین دو کشور خواهد شد.

با توجه به حضور قابل توجه شرکت‌ های چینی در پروژه ‌های روسیه که از جمله آن ‌ها ساخت بزرگراه مسکو – قازان از سوی شرکت ملی چین بود روابط دوجانبه اقتصادی دو طرف در کنار همگرایی سیاسی رشد قابل توجهی را پشت سرگذاشته است. اما به رغم همه این همکاری‌ ها به نظر می‌ رسد مسکو و پکن در راهبردهای مورد نظر خود و اهدافشان در روابط اقتصادی‌ ای که نتایجی منطقه‌ ای و فرامنطقه‌ ای دارد هماهنگ نیستند.

چینی‌ ها روسیه را به عنوان شریک جدایی‌ ناپذیر خود معرفی می‌ کنند و با در نظر داشتن هماهنگی سیاسی و امکانات ارتباطی دو کشور روسیه را دارای بالاترین رتبه برای همکاری ‌های کلان می‌ دانند. این همکاری‌ ها برای چینی‌ ها طبیعتاً یک همکاری صرفا سیاسی نیست و چینی ‌ها تلاش دارند تا از این همراهی و هماهنگی سیاسی در راستای هژمونی اقتصادی خود بر جهان بهره‌ برداری کنند.

طبیعتاً اصلی ‌ترین حوزه ارتباط دو طرف علاوه بر داخل سرزمین روسیه که یکی از مسیرهای مورد توجه چینی‌ ها است، حوزه آسیای میانه نیز است که دو طرف در آن در ترابط با هم قرار دارند. از دیگر موارد مورد توجه دو طرف مسئله قطب شمال است که رفته رفته از اهمیتی دو چندان برخوردار شده و با توجه به تغییرات اقلیمی و تأثیراتی که بر مسئله مسیرهای دریایی در جهان داشته واین منطقه تبدیل به یکی از حوزه‌ های تقابل شرق و غرب شده و در این میان چین برای بهره‌ برداری از امکانات زیرزمینی و ترانزیتی این منطقه چاره ‌ای جز همکاری و همراهی با روسیه نخواهد داشت.

اما به رغم همه این‌ ها با در نظر داشتن مجامع تحلیلی روسی می ‌توان به این نکته پی برد که روسیه نسبت به افزایش مدام نفوذ چین در حوزه نفوذ این کشور در آسیای مرکزی چندان راضی نیست و همین امر در برخی موارد مقاومت مقامات روس در برابر برخی طرح‌ های چین را به همراه داشته است. این مسئله می ‌تواند میزان آسیب ‌پذیری چین در کلان پروژه شرق به غرب را افزایش دهد که طبیعتاً چین را در کنار تلاش برای مسیرهای جدید به کرنش و همراهی با روسیه در مسائل حساس مسکو در منطقه خارج نزدیک او سوق خواهد داد.

از سوی دیگر مسکو نسبت به میزان منافعی که کلان پروژه چین برای روسیه دارد مشکوک است و این همکاری‌ ها را دارای نفعی بیشتر برای پکن می ‌داند. خصوصاً عملکرد چین در دو سال گذشته نسبت به پروژه ‌های پیشنهادی اتحادیه اقتصادی اوراسیا که از 40 پروژه ترانزیتی این اتحادیه هیچ ‌کدام را در قالب طرح کمربند چینی خود ندانسته و از همکاری با آن‌ ها خودداری کرد تشکیک‌ ها در مسکو نسبت به آینده این روابط را افزایش داده است. برخی کارشناسان روس با در نظر داشتن تفاوت میزان سرمایه ‌گذاری چین در مسیر روسی و مسیر پاکستانی پروژه شرق به غرب معتقدند که چین نیز نسبت به ریسک‌پذیری آینده روابط با روسیه مشکوک است.

در حالی که پکن در پی آن است که با سرمایه‌ ای 50 میلیارد دلاری مسیر پاکستان را برای خود آماده کند، این میزان در روسیه با 12 میلیارد دلار در حال پیگیری است. همچنین از نظر روس‌ ها چین عملکرد مورد انتظاری که در مورد همکاری با مسکو برای مقابله با تحریم ‌های غربی را می‌ توانست داشته باشد، نداشت و همین مسئله نشان می ‌دهد که مسئله همکاری راهبردی مورد ادعایی در فضای رسانه‌ ای، از جدیت لازم برخوردار نیست.

اما به رغم این نگاه سرد روسی به مسئله جاده ابریشم چینی، روابط تجاری دو طرفه در حال افزایش است و دو کشور در سال2020 معادل 107 میلیارد دلار تجارت داشته ‌اند که در مقایسه با رقم 58 میلیارد دلار در سال 2010 رشد قابل توجهی را پشت سرگذاشته است. توجه به وضعیت تعاملات مالی نشان دهنده این است که در حالی که چین تلاش دارد تا از روسیه به عنوان یک منبع مطمئن و ریسک ناپذیر برای مواد اولیه و انرژی صنایع خود استفاده کند، روسیه نیز متمایل است  تا از سرمایه‌ گذاری چین در بازارهای مالی خود بهره ببرد تا جایی که از مارس 2021، روسیه ساعات معاملات بورس مسکو را به 7 صبح تا نیمه شب تغییر داد تا سرمایه‌ بیشتری از بازار چین جذب کند.

 

جمع‌بندی

به نظر می ‌رسد اصلی‌ ترین مسئله ‌ای که همکاری‌ های کلان روسیه و چین را دچار مشکل می‌ کند عدم همراهی چین در پروژه اوراسیایی روسیه است. روسیه از چین به‌ مثابه یک شریک قابل اعتماد انتظار دارد تا خلأ مالی و اقتصادی ‌ای که روسیه به تنهایی ناتوان از تأمین آن است را برطرف سازد و چین نیز این مسئله را در راستای منافع درجه اول خود نمی ‌داند.

در واقع روسیه پروژه یک کمربند-یک جاده چین، اتحادیه اوراسیا، طرح آسه آن و سازمان همکاری‌ های شانگهای را دارای منافع هم ‌پوشانی که با همکاری چین امکان تبدیل شدن به یک قطب اقتصادی – راهبردی را دارد تلقی می‌ کند، اما در مقابل لزوماً چین موافق با چنین تلقی ‌ای از وضعیت موجود نیست. در این میان موقعیت جغرافیایی روسیه و نیز عمق قدرت مسکو در آسیای میانه و نیازمندی چین به روسیه برای پیشبرد اهداف خود از جمله عواملی است که روسیه را برای پافشاری بر خواسته‌ های خود تقویت می ‌کند.

در این میان چین نیز تلاش دارد تا توجه روسیه را نسبت به منافع مشترک جلب کند و مقامات چینی بارها از وجود منافع راهبردی در پروژه ‌های چینی برای روسیه و کشورهای آسیای مرکزی سخن گفته ‌اند. به رغم تمام فراز و نشیب ‌های موجود به نظر می‌ رسد با در نظر داشتن اهداف راهبردی موجود برای دو کشور، در آینده نزدیک چین وارد تعامل بیشتر و نرمش‌ های لازم برای جلب اعتماد روسیه شود.

 

 

منابع پژوهش در دفتر اندیشکده موجود است .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

آیا مطمئن هستید که می خواهید قفل این پست را باز کنید؟
باز کردن قفل باقی مانده : 0
آیا مطمئن هستید که می خواهید اشتراک را لغو کنید؟